Εργατική Πρωτομαγιά. Από τη διεκδίκηση έως τον εκφυλισμό

1936: Πανεργατική εξέγερση στη Θεσσαλονίκη και κήρυξη πανεργατικής απεργίας. Σοβαρά γεγονότα με πολλούς νεκρούς και τραυματίες

Συντάκτης: Δημήτρης Κατσορίδας

Σικάγο 1886. Θεσσαλονίκη 1936. Σκοπευτήριο Καισαριανής 1944. Είναι κάποιες Πρωτομαγιές που αποτυπώνονται ανεξίτηλα στη μνήμη με κόκκινο χρώμα. Είναι άλλες που ξεθωριάζουν, ξεχνιούνται, μένουν μόνο σαν επέτειοι με άνευρες πορείες, παρελάσεις και πανηγυρικούς δεκάρικους. Μέρα παγκόσμιας διαμαρτυρίας ενάντια στην εκμετάλλευση του κόσμου της εργασίας, μέρα που δίνει τη δυνατότητα στους εργάτες κάθε χώρας να νιώσουν μέλη της παγκόσμιας κοινότητας ή απλώς άλλη μια μέρα;

   Η αφίσα της εκδήλωσης για την ελληνική Εργατική Πρωτομαγιά στο Κοινωνικό Στέκι Πετρούπολης ΟΚΤΑΝΑ |

Μέρα αργίας; Μέρα απεργίας ή μήπως άλλη μια μέρα ανεργίας, όπως θα είναι και η αυριανή για το ενάμισι εκατομμύριο -καταγεγραμμένων και μη- ανέργων που ζουν στην Ελλάδα; Πολλοί προσπάθησαν να παραχαράξουν το νόημα της εργατικής Πρωτομαγιάς και να τη μετατρέψουν σε μια μέρα λουλουδιών...
Αλλοι κατάφεραν να τη μετατρέψουν σε τυποποιημένη εκδήλωση και αργία. Ολοι εκείνοι όμως που απομυζούν τον ιδρώτα των εργαζομένων, αγωνιούν για το μέγεθος, τη μαχητικότητα και κυρίως την ενότητα των εργατικών συγκεντρώσεων κάθε Πρωτομαγιά. Στην εργατική Πρωτομαγιά επιτέθηκαν όλα τα καθεστώτα του κόσμου, ενώ στις ΗΠΑ θέλουν να την εξαφανίσουν, και όχι τυχαία. Εξάλλου από εκεί ξεκίνησαν όλα...

Δημήτρης Κατσορίδας

Το χρονολόγιο βασίζεται στην εισήγηση του συγγραφέα και επιστημονικού συνεργάτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, Δημήτρη Κατσορίδα |

Η ιστορία της Εργατικής Πρωτομαγιάς ξεκινά το 1865. Τότε τέθηκε, για πρώτη φορά, το αίτημα του 8ωρου από τα εργατικά σωματεία των ΗΠΑ. Το 1885 η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας (AFL) υποστηρίζει το αίτημα της 8ωρης εργασίας και καλεί σε πανεργατική απεργία την 1η Μαΐου 1886.
■ 1η Μαΐου 1886: Ο αγώνας ξεκινά από το Σικάγο. Απεργούν 350.000 εργάτες. Οι 185.000, κυρίως οικοδόμοι, πέτυχαν την εφαρμογή του 8ωρου.
■ 3 Μαΐου 1886: 6 εργάτες σκοτώθηκαν και 30 τραυματίστηκαν από την αστυνομία σε συγκέντρωση στο εργοστάσιο Μακ Κόρμικ, στο Χάρβεστερ.
■ 4 Μαΐου: Τα συνδικάτα κάλεσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Χαϊμάρκετ του Σικάγου. Η αστυνομία επιτέθηκε κατά της συγκέντρωσης. Κάποιος άγνωστος πέταξε βόμβα. Σκοτώθηκαν 7 αστυνομικοί, 4 εργάτες, ενώ πολλοί ακόμη τραυματίστηκαν. Η αστυνομία συνέλαβε πολλά στελέχη του εργατικού κινήματος. Οκτώ παραπέμφθηκαν σε δίκη. Οι Μίκαελ Σβαμπ, Οσκαρ Νιμπ και Σάμουελ Φίλντεν καταδικάστηκαν σε πολυετή φυλάκιση.Ο Λούις Λινγκ βρέθηκε κρεμασμένος στο κελί του, ενώ οι Αύγουστος Σπάις, Αντολφ Φίντεν, Τζορτζ Ενγκελ και Αλμπερτ Πάρσον καταδικάστηκαν σε θάνατο και τους κρέμασαν στις 11 Νοεμβρίου 1887.
■1890: Το Συνέδριο της Β' Σοσιαλιστικής Διεθνούς στο Παρίσι αποφασίζει να...

συνέχεια
...καθιερωθεί η Πρωτομαγιά ως ημέρα εργατικών διεκδικήσεων, σε όλες τις χώρες, αρχίζοντας από την 1η Μαΐου 1890.
■ 1891: Την Πρωτομαγιά ο Σταύρος Καλλέργης και άλλοι 12 σοσιαλιστές φωτογραφήθηκαν μαζί «σαν συμβολική συμμετοχή στην παγκόσμιο επέτειο και διαμαρτυρία των εργατών».

Δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας «Le Journal» την 1η Μαΐου 1893 για την καθιέρωση της Εργατικής Πρωτομαγιάς |

«Ο αγών διά το Οκτάωρον»: Ψήφισμα του 1893 αναφέρει ότι «Την Κυριακή καθ’ όλην την ημέρα να κλείνουν τα καταστήματα |

■ 1893: Η πρώτη μεγάλη και δημόσια εκδήλωση των εργατών και σοσιαλιστών στην Ελλάδα αφιερωμένη στην Πρωτομαγιά. Συγκεντρώθηκαν περίπου 500 άτομα στο αρχαίο στάδιο πίσω από το Ζάππειο.
■ 1909: Η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν ακόμη υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η πρώτη μαζική εργατική διαδήλωση στην ιστορία της πόλης. «Στο πλήθος υπάρχουν Ελληνες, Βούλγαροι, Τούρκοι και Εβραίοι. Ολοι τους κρατούν στα χέρια το έμβλημα του Συνδέσμου Εργατών Θεσσαλονίκης, το χέρι ενός εργάτη που κρατά σφυρί», γράφει ο Πολ Ντιμόν στο βιβλίο του, Θεσσαλονίκη 1850-1918.
■ 1924: Την Πρωτομαγιά του 1924 ισχύει στρατιωτικός νόμος. Παρά την απαγόρευση, εργάτες συγκεντρώνονται στο κτίριο του Δημοτικού Θεάτρου Αθηνών (πλατεία Κοτζιά). Γίνονται συμπλοκές. Σκοτώνεται ένας εργάτης και τραυματίζονται 12. Τραυματίζονται και 5 στρατιώτες. Γίνονται πολλές συλλήψεις.

Πρωτομαγιά του 1926 στο Αγρίνιο |

1936: Πανεργατική εξέγερση στη Θεσσαλονίκη |

■ 1936: Πανεργατική εξέγερση στη Θεσσαλονίκη και κήρυξη πανεργατικής απεργίας. Σοβαρά γεγονότα με πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Οι δολοφονίες των εργατών ήταν η έμπνευση του Ρίτσου για να γράψει τον «Επιτάφιο».

Οι δολοφονίες των εργατών ήταν η έμπνευση του Ρίτσου για να γράψει τον «Επιτάφιον» |

■ 1942: Παρά τις απαγορεύσεις από τις Αρχές Κατοχής 1.500 εργάτες τεσσάρων μηχανουργείων του Πειραιά και οι εργαζόμενοι του εργοστασίου σιγαρέτων Παπαστράτου κατέβηκαν σε απεργία. Στάση εργασίας έγινε και στους Σιδηροδρομικούς.

1944:Eκτελούνται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 κρατούμενοι |

■ 1944: Η τραγικότερη από όλες τις Πρωτομαγιές. Πλησιάζει το τέλος της Κατοχής. Στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής εκτελούνται από τους ναζί 200 κομμουνιστές κρατούμενοι.

Χαρακτικό του Α. Τάσσου για την εκτέλεση των 200 κομμουνιστών |

■ 1945: Η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς πραγματοποιήθηκε Πέμπτη, 10 Μαΐου το πρωί, στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ηταν η πρώτη δημόσια συγκέντρωση μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά του 1944. Μαζεύτηκαν 40.000 άτομα, ξεπερνώντας κάθε πρόβλεψη.

1960: Είναι η πρώτη ενωτική Πρωτομαγιά |

■ 1960: Η πρώτη ενωτική Πρωτομαγιά και η πρώτη ανοιχτή εκδήλωση μετά το 1947, παρά την άρνηση της κυβέρνησης (ΕΡΕ) να δώσει άδεια. Η αστυνομία επιτίθεται στους διαδηλωτές με δεκάδες τραυματίες.

1963: Η συγκέντρωση στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. |

■ 1963: Για πρώτη φορά, από το 1946, δόθηκε άδεια συγκέντρωσης του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε ανοιχτό χώρο, στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Τη συγκέντρωση συγκάλεσαν 82 σωματεία, που ήταν σε αντίθεση με την ηγεσία της ΓΣΕΕ. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη (20.000 εργαζόμενοι). Αυτή την περίοδο οι συγκεντρώσεις είναι μαζικές και ενθουσιώδεις. Δείχνουν την αλλαγή του πολιτικού κλίματος.
■ Αυτή η δραστηριότητα διακόπτεται με τη δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, καθώς με τον Ν. 380/1968, η δικτατορία μετατρέπει την Εργατική Πρωτομαγιά σε υποχρεωτική αργία.

1975: H πρώτη μεγάλη, μετά τη δικτατορία, πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση. |

■ 1975: Πραγματοποιείται η πρώτη μεγάλη, μετά τη δικτατορία, ενωτική πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση.
■ 1978: Με απόφαση των αριστερών συνδικαλιστικών παρατάξεων γίνεται χωριστή συγκέντρωση σε σχέση με τη ΓΣΕΕ. Βασικός λόγος, η άρνηση της ηγεσίας της ΓΣΕΕ να προχωρήσει στον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού κινήματος και στην εφαρμογή του αναλογικού συστήματος εκλογών.
■ 1982: Μεγάλη ενωτική συγκέντρωση στο Πεδίον του Αρεως. Ψηφίζεται ο Ν. 1264 για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες καταργώντας τον Ν. 330/76.
■ 1986: Χωριστή Πρωτομαγιά εξαιτίας νέας κρίσης στο συνδικαλιστικό κίνημα. Τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ προκαλούν απεργιακούς αγώνες. Αλλάζουν οι συσχετισμοί δύναμης στο εσωτερικό της ΓΣΕΕ. Η πλειοψηφία περνά στην Αριστερά. Δικαστική απόφαση ανατρέπει την εκλεγμένη διοίκηση της ΓΣΕΕ. Διορίζεται μονοπαραταξιακή από στελέχη της ΠΑΣΚΕ. Η συνδικαλιστική αντιπολίτευση αρνήθηκε να μπει στη διορισμένη διοίκηση. Επέρχεται διάσπαση στον συνδικαλιστικό χώρο. Αποκατάσταση της ενότητας του συνδικαλιστικού κινήματος το 1989, στο 25ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ.
■ 1989 έως σήμερα: Αρχίζει να παρουσιάζεται κάμψη των συγκεντρώσεων της Πρωτομαγιάς. Αρχίζουν να αποδομούνται οι εργασιακές σχέσεις. Η κατάσταση επιτείνεται από τις χωριστές συγκεντρώσεις. Από το 2010 εντείνεται η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Ασφυκτικός έλεγχος από το ΔΝΤ.
από τήν   ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ