Ο τρελός του χωριού

Ντιέγο Βελάσκεθ

τής Μαργαρίτας Κουλεντιανού

Σ’ ένα παραδοσιακό παραμύθι, μια συντροφιά παιδιών –κι ανάμεσά τους ο σοφός ηλίθιος της παρέας- βρίσκουν δυο ταύρους να βόσκουν. Τους σκοτώνουν και μοιράζονται το κρέας τους, αλλά αφήνουν έξω από τη μοιρασιά τον «ηλίθιο».
Εκείνος που, όπως είπαμε, είναι σοφός, αποφασίζει να τους εκδικηθεί. Βρίσκει τους ιδιοκτήτες των ταύρων και τους ρωτάει αν ψάχνουν να βρουν δυο ταύρους έτσι κι έτσι, περιγράφοντας με ακρίβεια τα σκοτωμένα ζώα. Οι ιδιοκτήτες τον ρωτούν πού είναι οι ταύροι.
«Α, δεν τους έχω δει», απαντάει ο σοφός ηλίθιος.
Από την ακρίβεια της περιγραφής του οι ιδιοκτήτες ξέρουν ότι λέει ψέματα, όμως όσο κι αν τον πιέζουν εκείνος κάνει τον τρελό, γι’ αυτό αναγκάζονται να πάνε να φωνάξουν την αστυνομία. Η αστυνομία καλεί τη συντροφιά των παιδιών σε ανάκριση.
Ο τρελός ζητάει το μερίδιό του από τα σκοτωμένα ζώα για να βοηθήσει τα παιδιά να γλιτώσουν. Τα παιδιά δεν έχουν άλλη εναλλακτική. Του δίνουν ό,τι ζητάει και, ακολουθώντας τη συμβουλή του, αρνούνται ότι έχουν δει ή ακούσει τίποτε για τους ταύρους.
Η αστυνομία αποφασίζει να πιέσει τον «τρελό» να ομολογήσει. Εκείνος στην αρχή λέει ότι δεν ξέρει τίποτα, μετά όμως προσποιείται ότι «έσπασε» και ομολογεί: οι δυο ταύροι, λέει, βοσκούσαν στο λιβάδι, κι ο ίδιος κρύφτηκε πίσω από ένα φύλλο δέντρου για να τους παρακολουθήσει. Οι ταύροι έτρωγαν κι έτρωγαν, μέχρι που ο ένας κατάπιε μια πασχαλίτσα. Τότε έβγαλε φτερά και άρχισε να πετάει.
Ο φίλος του, που ήθελε να τον ακολουθήσει, μη βρίσκοντας πασχαλίτσα, κατάπιε στα βιαστικά ένα αγριοπούλι. Ετσι, όμως, απόκτησε πολύ δυνατά φτερά, πέταξε ψηλά και εξαφανίστηκε. Ο ταύρος-πασχαλίτσα τόσο μελαγχόλησε που έχασε τον φίλο του, ώστε μπήκε στη φωλιά ενός τυφλοπόντικα και χάθηκε κι αυτός για πάντα.
Η αστυνομία παρακολούθησε συνεπαρμένη την πολύ ζωντανή και όμορφη αφήγηση. Στο τέλος, αναγνώρισε την αδυναμία της να βγάλει νόημα απ’ αυτήν κι έφυγε άπρακτη, αφήνοντας τον σοφό ηλίθιο να πάει να απολαύσει τα κέρδη του από τη μοιρασιά και τους δυο ιδιοκτήτες να τραβάνε τα μαλλιά τους, συνειδητοποιώντας ότι έχασαν τους ταύρους τους και δεν πρόκειται να ξαναβρούν ούτε τα ζώα ούτε τους ενόχους της κλοπής.
Το παραμύθι σταματάει εδώ κι έτσι δεν ξέρουμε τι απέγινε όταν μεγάλωσε ο σοφός ηλίθιος εκείνου του χωριού.
Ξέρουμε όμως ότι το ιατρικό μοντέλο ανικανότητας των «σοφών» έχει εκπέσει, καθώς η εμπλοκή τους σε έργα στα οποία η κοινωνία δίνει μεγάλη αξία, όπως οι τέχνες και οι επιστήμες, έχει αλλάξει τον τρόπο που ερμηνεύουν οι κοινωνίες την απόσταση ανάμεσα στη λαμπρή συνεισφορά τους και στις συχνά μειωμένες συναισθηματικές ή κοινωνικές τους δεξιότητες.
Με λίγα λόγια, η επιστήμη ακολουθεί την κοινωνία. Παύει να θεωρεί ανικανότητες τα κοινωνικά ή συναισθηματικά ελλείμματα των «σοφών», επιστρέφοντας στην παραδοσιακή λογική των κοινωνιών: ο ηλίθιος σοφός δεν είναι άλλος από τον τρελό του χωριού.
Παλιότερα κατείχε την υψηλότερη θέση στην κοινωνία κι όλοι τον σέβονταν και τον τιμούσαν. Αργότερα άρχισαν να του δίνουν μερικές σφαλιάρες ή να τον αποκλείουν από τις «σοβαρές» κοινωνικές συζητήσεις, όμως αναγνώριζαν πάντα ότι ήταν εκείνος που, χάρη στην ιδιαιτερότητά του, ήξερε και μπορούσε να πει μεγαλόφωνα όλες τις αλήθειες, ακόμα κι όσες οι άλλοι αγνοούσαν ή δεν τολμούσαν να ομολογήσουν.
Ο τρελός του χωριού, επομένως, είναι και πάντα ήταν χρήσιμος στις κοινωνίες. Ακόμα κι αν η πρώτη αντίδραση των «καλών ανθρώπων» είναι να τον παίρνουν με τις πέτρες ή με τις ντομάτες, οι αλήθειες που αποκαλύπτει στο παραλήρημά του μένουν ως παρακαταθήκες, για να χρησιμοποιηθούν σε εύθετο χρόνο, δίνοντας λύση στις κοινωνικές εντάσεις.
Γι’ αυτό το χωριό τον ευγνωμονεί και τον καλεί σε όλα τα πανηγύρια και τις άλλες δημόσιες εκδηλώσεις. 

από τήν ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ