Η εγγραφή στον Κατάλογο της UNESCO είναι συχνά μια σφραγίδα έγκρισης για μέρη που δεν είναι ήδη δημοφιλή. Και η επίδραση είναι πραγματική. «Η εγγραφή στον κατάλογο αναγνωρίζει την ποιότητα του τόπου, είτε πρόκειται για φυσικό κάλος, είτε για πολιτιστικό. Για τους πιθανούς επισκέπτες είναι σαν μια εγγύηση», δηλώνει στην Le Monde Diplomatique, η Μαρία Γκραβάρι Μπάρμπας συντονίστρια της έδρας Πολιτισμού, Τουρισμού και Ανάπτυξης της UNESCO στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Πάνθεων - Σορβόννη. Περίπου ένα ή δυο μέρη προστίθενται στον κατάλογο κάθε χρόνο και η Γαλλία έχει ήδη 44: 39 για την πολιτιστική τους αξία, τέσσερα για το φυσικό τους κάλος και ένα και για τα δύο...
Η Αλμπί συνέταξε ένα σχέδιο για τη διαχείριση των επιπτώσεων που έφερε η αναγνώρισή της ως Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς, με στόχο τη διατήρηση της «εξαιρετικής παγκόσμιας αξίας» του τόπου αλλά και για να προστατευτούν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων και να αποφευχθεί η μετατροπή της πόλης σε μουσείο. Η Γκραβάρι Μπάρμπας εξηγεί σχετικά ότι: «ορισμένες πόλεις έχουν καταλήξει να κολλήσουν σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο εξαιτίας ενός είδους χρονικού φονταμενταλισμού που επιβλήθηκε με τον τρόπο που παλινορθώθηκαν».
Η επιτροπή που διαχειρίζεται τον ιστότοπο της Αλμπί ήταν προσεκτική στην επιλογή θεσμών, πολιτιστικών και επιστημονικών συνεργατών και εμπειρογνωμόνων, καθώς και εκπροσώπων της τουριστικής βιομηχανίας και των κατοίκων της περιοχής. Η Αρί Ιβ Κορτές, διευθύντρια πολιτιστικών υποθέσεων και διεθνών σχέσεων της Αλμπί αναφέρει σχετικά: «Η Επισκοπική Πόλη δεν θέλει να έχει στο επίκεντρο μόνο την κληρονομιά. Εξετάζουμε επίσης τον ανθρώπινο και οικονομικό παράγοντα και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί αλληλεπιδρούν». Κάθε χρόνο στην Αλμπί, γίνεται γενική συνέλευση για να συζητηθούν με τους κατοίκους της περιοχής θέματα όπως η στάθμευση, η λειτουργία των μικρών επιχειρήσεων, οι υποδομές των δρόμων.
Ο κίνδυνος του υπερ - τουρισμού
Τι φοβάται η Αλμπί; Το 2014, η πόλη αδελφοποιήθηκε με τη Λιγιάνγκ της Κίνας. Είναι μια πόλη που βρίσκεται στην παλιά εμπορική διαδρομή προς το Θιβέτ. Το 1986, το ιστορικό κέντρο της Λιγιάνγκ, το Νταγιάν, καταχωρήθηκε ως εθνικός θησαυρός της Κίνας. Η φήμη για τη μοναδική του αρχιτεκτονική, τα στενά πλακόστρωτα γραφικά σοκάκια και τα κανάλια του εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Παρότι η περιοχή επλήγη από αρκετούς σεισμούς - ο τελευταίος το 1996, η UNESCO αναγνώρισε την «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» του Νταγιάν και τα διατηρητέα σπίτια. Το πρόσθεσε στον κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 1997. Ο αριθμός των τουριστών εκτινάχθηκε. Από μόλις 200.000 το 1992 σε 5,3 εκατομμύρια το 2008 και 46 εκατομμύρια το 2018!
Οι συνέπειες για τους κατοίκους της Λιγιάνγκ και ειδικά για εκείνους του Νταγιάν ήταν καταστροφικές. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η παλιά πόλη έγινε ένα σκηνικό γεμάτο τουριστικά ξενοδοχεία, εστιατόρια και μπουτίκ. Οι ντόπιοι προτιμούν να νοικιάζουν τα σπίτια τους σε ιδιοκτήτες επιχειρήσεων και να ζουν στο σύγχρονο κομμάτι της πόλης. Στο κέντρο υπάρχουν ακόμη κάποιες ντόπιες γυναίκες που πουλούν πράγματα στο δρόμο ή φορούν την παραδοσιακή φορεσιά αλλά όλοι οι άλλοι είναι τουρίστες. Η Εμμανουέλ Λορέντ, διδακτορική φοιτήτρια ανθρωπολογίας του κινεζικού κόσμου στο Εθνικό Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών της Γαλλίας, αναφέρει: «θυμάμαι μια μέρα πέρσι υπήρχαν τόσο πολλοί τουρίστες στην παλιά πόλη, που μέσω των κοινωνικών δικτύων ειδοποιούνταν οι ντόπιοι για να αποφεύγουν την περιοχή».
Το 2008, η UNESCO, είπε στην τοπική διοίκηση της Λιγιάνγκ ότι πρέπει να αναλάβει δράση ή αλλιώς το Νταγιάν θα βρεθεί στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο. Η διοίκηση πήρε αντίμετρα, αλλά απέτυχε να φέρει τους κατοίκους πίσω στην παλιά πόλη που έχασε την «ψυχή» της. Η UNESCO παραδέχτηκε την ήττα της στο σημείο αυτό.
Ωστόσο, ο τουρισμός έχει τα οφέλη του. Από αυτόν προήλθαν τα χρήματα για την αποκατάσταση της Λιγιάνγκ και υποστηρίχθηκαν οι ντόπιοι και η πολιτιστική τους κουλτούρα που προστέθηκε στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO από το 2006 έως το 2014. Οι τουρίστες γοητεύονται από τους ντόπιους Ντόνγκμπα, τους Σαμάνους Νάξι που φημίζονται για το εικονογραφικό σύστημα γραφής τους. Η Κίνα δεν αντιμετώπιζε καλά τους Νάξι αλλά οι πρόσφατες εξελίξεις μπορεί να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο.
Η Εμμανουέλ Λορέντ λέει: «Είναι δύσκολο να κερδίσουμε τα προς το ζην απλώς ως Ντόνγκμπα. Μερικοί από τους νεότερους βρίσκουν εργασία στον τουρισμό, όπου μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους και να κερδίσουν λίγα χρήματα. Άλλοι τους επικρίνουν, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι πραγματικοί Ντόνγκμπα, αλλά άλλοι υιοθετούν μια λιγότερο συντηρητική προσέγγιση για να μεταδώσουν τις γνώσεις τους». Ο τουρισμός έχει οδηγήσει στην αναζωπύρωση του πολιτισμού των Ντόνγκμπα. Έχουν δημιουργηθεί κέντρα, έχουν αναβιώσει ορισμένες τελετουργίες και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται να γίνουν Ντόνγκμπα. Επίσης η κυβέρνηση ενθαρρύνει πια τους Νάξι να χρησιμοποιούν και πάλι τη δική τους γλώσσα.
Πλέον οι Αλμπί και Λιγιάνγκ συγκρίνουν τις εμπειρίες τους. Οι προσεγγίσεις στη διαχείριση είναι πολύ διαφορετικές: στη Γαλλία, η έμφαση δίνεται στη συνεργασία και την ευημερία των κατοίκων. Στην Κίνα οι ντόπιοι έχουν μικρό περιθώριο να πουν τη γνώμη τους. Η Κορτές τονίζει σχετικά: «κάθε φορά που έρχεται μια αντιπροσωπεία από τη Λιγιάνγκ δείχνει ενδιαφέρον για τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τον τόπο, την επιλογή των υλικών και των χρωμάτων, την έννοια της αυθεντικότητας που συνδέεται με την τεχνογνωσία. Στην Κίνα, η έμφαση δίνεται στην αξία χρήσης. Είναι πολύ εντυπωσιασμένοι από τους κανονισμούς μας. Η Γαλλία διαθέτει ένα καλύτερο σύστημα προστασίας της κληρονομιάς και του περιβάλλοντος. Δίνουμε μεγάλη προσοχή στην προστασία της βιοποικιλότητας στις όχθες του Ταρν. Τους αρέσει πολύ».
Πολλά μέρη που έχουν αναγνωριστεί από την UNESCO αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον μαζικό τουρισμό. Στο Ντουμπρόβνικ, στην Κροατία, η τεράστια οικιστική ανάπτυξη και ένα γήπεδο γκολφ σε ένα οροπέδιο με θέα στην πόλη, θέτουν σε κίνδυνο την θέα της ακτής της Δαλματίας. Όταν η UNESCO απείλησε να βάλει το Ντουμπρόβνικ στη λίστα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε κίνδυνο, η διοίκηση της πόλης αποφάσισε να περιορίσει τον αριθμό των επισκεπτών που επιτρέπεται να εισέρχονται στην παλιά πόλη αρχικά σε 8.000 και κατόπιν σε 4.000 ημερησίως αλλά και να περιορίσει τον αριθμό των επιβατών κρουαζιερόπλοιων που γίνονται δεκτοί, κάνοντας μια συμφωνία με την Διεθνή Ένωση Κρουαζιερόπλοιων ώστε οι αφίξεις των πλοίων να είναι πιο αραιές.
Από το 2018, η Βενετία έχει περιορίσει την πρόσβαση στην πλατεία του Αγίου Μάρκου κατά τη διάρκεια της τελετής έναρξης του διάσημου καρναβαλιού της σε 20.000 άτομα. Επίσης από αυτό τον Μάιο όλοι οι επισκέπτες υποχρεώνονται να καταβάλλουν φόρο ύψους 3 - 10 ευρώ. Όμως η Γκραβάρι Μπάρμπας υποστηρίζει ότι «το σύστημα ποσοστώσεων δεν είναι ιδανικό. Τείνει να μετατρέψει τις πόλεις σε μουσεία ή αστικά πάρκα, όπου η είσοδος ρυθμίζεται, ελέγχεται και όπου πρέπει κανείς να πληρώσει».
Ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, το Σαν Σεμπαστιάν και το Άμστερνταμ, έχουν έρθει αντιμέτωπες με διαδηλώσεις ενάντια στον μαζικό τουρισμό, ο οποίος και δημιουργεί όχληση στον ντόπιο πληθυσμό αλλά και επιταχύνει την αλλοτρίωση του μέρους. Η είσοδος στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO μπορεί λοιπόν να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη μιας περιοχής αλλά χρειάζεται κι ένα σχέδιο αποτελεσματικής διαχείρισης και στρατηγικής διατήρησης. Η Κορτές σημειώνει ότι «η Αλμπί ήταν η πρώτη πόλη που κατάρτισε ένα σχέδιο διαχείρισης όταν αυτό έγινε απαίτηση και από τότε υπάρχει ένα σημείο αναφοράς».
Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν σημασία
Το δίκτυο Grands Sites de France (GSF) εργάζεται από τη δεκαετία του '80 για να βελτιώσει τον αστικό χώρο. Η διευθύντρια Σολίν Αρχαμπό εξηγεί στην Le Monde Diplomatique: «Διεξάγουμε μελέτες για τον προσδιορισμό της χωρητικότητας κάθε τοποθεσίας, για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ του αριθμού των επισκεπτών και της διατήρησης του περιβάλλοντος αλλά επίσης προσπαθούμε να διασφαλίσουμε ότι οι κάτοικοι μιας περιοχής δεν αισθάνονται απαξιωμένοι και ότι ο τουρισμός δεν αποτελεί τη μοναδική οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή».
Ορισμένες παρεμβάσεις για παράδειγμα είναι να δημιουργηθούν σταθμοί παρακολούθησης του αριθμού επισκεπτών, οι χώροι στάθμευσης να μετακινηθούν πιο μακριά, να εξυπηρετούνται οι μετακινήσεις με λεωφορεία και ηλεκτρικά ποδήλατα και τα τοπικά καταστήματα να ενθαρρύνονται να αναβαθμίσουν τα αποθέματά τους. Το δίκτυο GSF διοργανώνει επίσης μαθήματα κατάρτισης για διαχειριστές χώρων και τοποθεσιών σε όλο τον κόσμο, υπό την αιγίδα της UNESCO, επιτρέποντας στους συμμετέχοντες να ανταλλάσσουν «σημειώσεις» και αριθμητικά στοιχεία από 35 χώρες.
«Οι άνθρωποι που ζουν από τον τουρισμό μπορεί να πιέζουν για πιο χαλαρές ρυθμίσεις ακόμη και για την επιβολή τουριστικού ντάμπινγκ. Η απειλή κατάργησης ενός τόπου από τη λίστα της Παγκόσμιας Κληρονομιάς βοηθά τις τοπικές κυβερνήσεις να αντισταθούν σε αυτές τις πιέσεις. Το Λίβερπουλ τοποθετήθηκε στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς σε κίνδυνο κυρίως λόγω των αναπτυξιακών έργων που έβλαψαν την μεγάλη παγκόσμια αξία του. Η Βιέννη υπέστη την ίδια μοίρα όταν το ξενοδοχείο InterContinental σχεδίασε ένα νέο κτίριο που άλλαξε σημαντικά την άποψη της πόλης που απεικονίζεται στον διάσημο πίνακα του Καναλέτο», τονίζει η Γκραβάρι Μπάρμπας.
Πρόκειται για ένα δίλημμα: ο τουρισμός φέρνει χρήματα, ανάπτυξη και ελπίδα, αλλά μπορεί να έχει και αρνητικές συνέπειες. Οι επισκέπτες καταστρέφουν τις τοποθεσίες που θαυμάζουν, αφαιρώντας για παράδειγμα τις πέτρες από το Καρνάκ, προκαλώντας τη διάβρωση του Πουί ντε Ντομ, καταστρέφοντας το σπήλαιο Λασκώ, καταπατώντας το Μάτσου Πίτσου και εξοργίζοντας τους ντόπιους.
Η Βαρκελώνη επέλεξε τον μαζικό τουρισμό χαμηλού κόστους και υπήρξε θύμα της δικής του επιτυχίας. Η Κίνα θεωρεί τον τουρισμό ως βιτρίνα για τη δύναμη και την συνεχή ανάπτυξη της καινοτομίας της. Η Γαλλία εκμεταλλεύτηκε πλήρως την κληρονομιά της, αλλά από το 1995 δεν είχε ξεχωριστό υπουργείο τουρισμού και η εμπορική πτυχή του τουρισμού είναι πλέον πιο κυρίαρχη από ποτέ. Αυτές οι προσεγγίσεις καθιστούν τα πράγματα πιο δύσκολα για όσους προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις εμπορικές, οικολογικές και ανθρώπινες ανησυχίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.