Έχει ραδόνιο η Μύκονος καί πόσο; Τι δεν γνωρίζουμε για την ραδιενέργεια και το ραδόνιο στην Ελλάδα

 Τί είναι τό Ραδόνιο;

Το χημικό στοιχείο Ραδόνιο (σύμβολο: Rn) είναι ένα ευγενές αέριο με ατομικό αριθμό 86 και ατομικό βάρος (222) . Έχει θερμοκρασία τήξης -71 C° και θερμοκρασία βρασμού -61,8 C°. Είναι ραδιενεργό και ένα από τα βαρύτερα αέρια. Το πιο σταθερό του ισότοπο είναι το ραδόνιο-222 με χρόνο ημιζωής 3,8 ημέρες. Σε θερμοκρασία και πίεση δωματίου είναι άχρωμο αλλά όταν ψυχρανθεί κάτω από τη θερμοκρασία πήξης του αποκτά ένα υποκίτρινο χρώμα που καθώς μειώνουμε τη θερμοκρασία μετατρέπεται σε κίτρινο και στη συνέχεια σε πορτοκαλοκόκκινο.

Το ραδόνιο θεωρείται επικίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία. Το ραδόνιο υπάρχει στο έδαφος και μπορεί να συγκεντρωθεί στο εσωτερικό των κτηρίων που δεν αερίζονται αρκετά. Ευθύνεται για την πρόκληση καρκίνου του πνεύμονα: αν και έχει μικρό χρόνο ημιζωής, διασπάται σε άλλα ραδιενεργά στοιχεία τα οποία έχουν χρόνο ημιζωής δεκαετιών, με αποτέλεσμα η εισπνοή ραδονίου από κάποιον να αποτελεί συνεχή κίνδυνο. Μεγάλα ποσοστά ραδονίου υπάρχουν στο έδαφος της Ικαρίας.
Το Ραδόνιο ανακαλύφθηκε το 1900 από τον Γερμανό φυσικό Φρήντιχ Ερστ Ντορν. Το ονόμασε Ραδόνιο γιατί ήταν προϊόν της ακτινοβολίας του Ραδίου.

από τή Βικιπαίδεια
********************************************************

Από που δεχόμαστε ραδιενέργεια;

• 55% από το ραδιενεργό αέριο ραδόνιο που αναβλύζεται από διάφορα σημεία του εδάφους
• 15% από ιατρικές εφαρμογές (ακτινογραφίες, σπινθηρογραφήματα, ακτινοβόληση καρκινικών όγκων κλπ)
• 11% από ραδιενεργά ισότοπα που υπάρχουν φυσικά στο ίδιο μας το σώμα ή που περνούμε μέσω της τροφής
• 8% από ραδιενεργά υλικά στο φλοιό της γης
• 8% από τις κοσμικές ακτινοβολίες (από τον ήλιο και το διάστημα)
• 3% από καταναλωτικά είδη (πυρανιχνευτές, δομικά υλικά όπως ο γρανίτης, κάπνισμα, μαγείρεμα με φυσικό αέριο κ.α.)
• <1% από πυρηνικά εργοστάσια, πυρηνικές δοκιμές, μεταφορά ραδιενεργών υλικών κ.α. [3]

Πρόσφατα στατιστικά από τη Γερμανία δείχνουν ότι λόγω της συχνότερης πραγματοποίησης μαστογραφιών, αξονικών τομογραφιών κ.α. η συνολική ποσότητα ραδιενέργειας που δεχόμαστε από τεχνητές πηγές είναι πλέον αντίστοιχη με αυτή από φυσικές πηγές [4].

Που καταγράφονται συχνά ανεβασμένες τιμές ραδιενέργειας;

• Σε δομικά υλικά με υψηλό ποσοστό ραδιενεργών υλικών (π.χ. διάφορα κεραμικά πλακάκια, πάγκοι γρανίτη, τούβλα, τσιμέντο, ελαφρόπετρα, πέτρες από ηφαιστειακή τέφρα, φωσφογύψος κ.α.)
• Σε φαγητό με ραδιενεργά κατάλοιπα (π.χ. λαχανικά, γάλα, κρέας και ψάρια που προέρχονται από τις πληγείσες από τη ραδιενέργεια περιοχές στην Ιαπωνία και τις γειτονικές περιοχές — οτιδήποτε έχει παραχθεί μετά τις 12 Μαρτίου 2011).
• Σε ρολόγια που φωσφορίζουν, κεραμικά σκεύη, πυρανιχνευτές ιονισμού κ.α.
• Στις κουζίνες που λειτουργούν με φυσικό αέριο
• Σε νερό από πηγάδια
• Κοντά σε πυρηνικά εργοστάσια και αντιδραστήρες, ιδιαίτερα μετά από κάποιο πυρηνικό ατύχημα (για το οποίο ενδεχομένως να μην ενημερωθεί το κοινό — ή να ενημερωθεί πολύ καθυστερημένα όπως έγινε με το ατύχημα του Τσέρνομπιλ).
• Σε απόβλητα βιομηχανιών, νοσοκομείων (εφαρμογές πυρηνικής ιατρικής) κ.α.
• Σε περιοχές με πολύ ψηλό υψόμετρο (υψηλότερα επίπεδα κοσμικών ακτινοβολιών)
• Σε περιοχές με υψηλότερα ποσοστά ραδονίου, θορίου, ουρανίου κ.α. στο υπέδαφος (στην Ελλάδα: Καμμένα Βούρλα, Ικαρία, Νεράιδα Θεσπρωτίας, Καβάλα, Δοξάτο Δράμας, Μύκονος, κ.α.)
• Σε σπήλαια, ιαματικές πηγές και ορυχεία
• Σε ακτινοδιαγνωστικά εργαστήρια
• Σε εργοστάσια τσιμέντου, αλουμίνας και φωσφορικών λιπασμάτων, σε γεωτρήσεις πετρελαίου και σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με καύση λιγνίτη κ.α.
• Στα αεροπλάνα κατά τη διάρκεια των πτήσεων
  

  Πως μετράμε τη ραδιενέργεια και ποια τα ασφαλή όρια έκθεσης; Τι ισχύει στην εγκυμοσύνη;

  Οι περισσότεροι μετρητές ραδιενέργειας καταγράφουν τον ρυθμό ενεργού δόσης ραδιενέργειας, που συνήθως μετράται σε μετράται σε μSv/h (μικρο σιβέρτ ανά ώρα).
  Οι φυσιολογικές τιμές ραδιενέργειας στο περιβάλλον είναι γενικά <0,3 μSv/h (π.χ. 0,13 μSv/h είναι παγκόσμιος μέσος όρος έκθεσης σε φυσικές πηγές ραδιενέργειας — εκτός ραδονίου [10] και τιμές μεγαλύτερες τιμές από 0,4 μSv/h ενεργοποιούν συναγερμό στη Φιλανδία).
  Τα όρια έκθεσης που ορίζει η νομοθεσία είναι τα εξής:
• Ελληνικό και ευρωπαϊκό όριο επαγγελματικά εκτιθέμενων: 10 μSv/h (20 mSv/έτος — 2000 εργατοώρες το χρόνο)[11]
• Ελληνικό όριο επαγγελματικά εκτιθέμενων κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης: 0,70 μSv/h (1 mSv/έτος — 1440 εργατοώρες τους 9 μήνες)
• Ελληνικό όριο κοινού πληθυσμού: 0,11 μSv/h (1 mSv/έτος) Προσοχή: δεν περιλαμβάνονται δόσεις που οφείλονται σε ιατρικές εφαρμογές, σε ραδιονουκλίδια στο υπέδαφος, στο ανθρώπινο σώμα, στην κοσμική ακτινοβολία στο επίπεδο της θαλάσσης ή στο ραδόνιο.

Πιθανές επιπτώσεις υγείας ανάλογα με τον ρυθμό δόσης ραδιενέργειας [12]

• 100 μSv/h: αυξημένη πιθανότητα αρρώστιας
• 100.000 μSv/h: ναυτία, εμετός (radiation sickness)
• 1.000.000 μSv/h: αυξημένη πιθανότητα καρκίνου
• 10.000.000 μSv/h: βλάβες σε όργανα και θάνατος μέσα σε λίγες ώρες

Η αμερικανική Πυρηνική Ρυθμιστική Επιτροπή (NRC) χαρακτηρίζει ως περιοχές υψηλής ραδιενέργειας σε πυρηνικό σταθμό ή μετά από πυρηνικό ατύχημα όταν υπερβαίνονται τα 1000 μSv/h[13].

Πολλαπλασιάζοντας τον ρυθμό δόσης με τον χρόνο έκθεσης προκύπτει και η συνολική δόση ραδιενέργειας σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Σύμφωνα με την Επιστημονική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τις Επιπτώσεις της Ατομικής Ακτινοβολίας (UNSCEAR) οι επιπτώσεις από την ραδιενέργεια στον άνθρωπο ανά δόση ακτινοβολίας είναι οι εξής:

• <10 mSv: Δεν υπάρχει άμεση απόδειξη για επιπτώσεις υγείας
• 10–1000 mSv: Όχι άμεσες επιπτώσεις, αυξημένη εμφάνιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου σε εκτεθειμένους πληθυσμούς σε υψηλότερες δόσεις ακτινοβολίας
• 1000–10000 mSv: Ναυτία, εμετός (radiation sickness), πιθανότητα θανάτου, αυξημένη εμφάνιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου σε εκτεθειμένους πληθυσμούς
• >10000 mSv: Θάνατος

Παραδείγματα τιμών δόσης ραδιενέργειας:

• 10ωρη πτήση με αεροπλάνο: 0,03 mSv
• Ακτινογραφία θώρακα: 0,05 mSv
• Αξονική τομογραφία: 10 mSv
• Ραδόνιο (ετήσια έκθεση): 0,2–10 mSv (μέση τιμή 1,26 mSv)
• Υπέδαφος (ετήσια έκθεση): 0,3–1 mSv (μέση τιμή 0,48 mSv)
• Τροφές (ετήσια έκθεση): 0,2–1 mSv (μέση τιμή 0,29 mSv)
• Κοσμική ακτινοβολία (ετήσια έκθεση): 0,3–1 mSv (μέση τιμή 0,39 mSv)
• Ολική ετήσια έκθεση σε ραδιενέργεια από το φυσικό περιβάλλον: 1–13 mSv (μέση τιμή 2,4 mSv)

Όπως είναι προφανές, συνηθισμένες ιατρικές εφαρμογές (ακτινογραφία, αξονική τομογραφία, σπινθηρογράφημα κ.α.) μπορεί να αυξήσουν σημαντικά την ετήσια δόση ραδιενέργειας που λαμβάνουμε.

Ειδικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ), που αποτελεί την εθνική ρυθμιστική αρχή στους τομείς της ασφάλειας των ακτινοβολιών και της πυρηνικής ασφάλειας, προτείνει να αναζητούνται εναλλακτικές διαγνωστικές μέθοδοι ή θεραπείες με μηδενική ή χαμηλότερη ακτινική επιβάρυνση του εμβρύου. Δείτε αναλυτικά το ενημερωτικό υλικό της ΕΕΑΕ με αναλυτικές πληροφορίες για τα επίπεδα ραδιενεργού δόσης που λαμβάνει το κύημα με διάφορες ιατρικές εφαρμογές κάνοντας κλικ εδώ.

Μετρήστε εύκολα τα επίπεδα ραδιενέργειας στο χώρο σας με τον μετρητή Radex RD1212!

Τι είναι το ραδόνιο και που το συναντάμε;

Το ραδόνιο είναι ένα ραδιενεργό αέριο που προέρχεται από τη διάσπαση του ουρανίου που βρίσκεται στο φλοιό της γης και αποτελεί ακόμα την κύρια πηγή έκθεσης του ανθρώπου σε ραδιενέργεια.

Το ραδόνιο εκλύεται από το έδαφος, εισέρχεται στα κτίρια από σωληνώσεις και ρωγμές και συσσωρεύεται ιδιαίτερα σε χαμηλούς ορόφους με ελλιπή εξαερισμό.

Οι σημερινές πρακτικές της χρήσης αεροστεγών κουφωμάτων, πορτών και λοιπών υλικών δόμησης για λόγους θερμικής μόνωσης, αυξάνουν την συγκέντρωση ραδονίου στις σύγχρονες κατοικίες.

Ανεβασμένες τιμές ραδονίου καταγράφονται κύρια σε υπόγειους και ισόγειους χώρους, ιδιαίτερα σε περιοχές με πιο ραδιενεργό υπέδαφος (δείτε παρακάτω).

Επίσης, κοντά σε κοντά σε καλώδια υψηλής ή μέσης τάσης, καθώς έρευνα του Πανεπιστημίου του Bristol έδειξε ότι η ύπαρξη υψηλών τιμών επιπέδων ακτινοβολιών χαμηλών συχνοτήτων αυξάνει μέχρι και 18 φορές την συσσώρευση των σωματιδίων ραδονίου στο χώρο[15].

Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας καταγράφονται οι πιο υψηλές τιμές ραδονίου;

Έρευνες σε διάφορες περιοχές της χώρας έχουν εντοπίσει σημαντικό ποσοστό κατοικιών με ανεβασμένες τιμές ραδονίου.

Έρευνα σε χώρους εργασίας σε όλη την Ελλάδα [43] έχει καταγράψει ανεβασμένες τιμές ραδονίου (>200Bq/m3) σε περίπου 10% των χώρων (συνολικό δείγμα 561 χώροι εργασίας).

Τα Πανεπιστήμια Αθηνών και Πόρτσμουθ [44] πραγματοποιώντας δειγματοληπτικές μετρήσεις ραδονίου σε διάφορες περιοχές της χώρας έχουν καταγράψει ανεβασμένες τιμές ραδονίου (>150Bq/m3) περίπου στο 6% των κατοικιών (σε συνολικό δείγμα 797 κατοικιών) και τις παρακάτω μέγιστες συγκεντρώσεις ραδονίου:

Περιοχή Bq/m3

Αλεξανδρούπολη 88.9

Δωμάτια Δράμας 492.1

Αρναία Χαλκιδικής 1291.3

Θεσσαλονίκη 188.7

Λιτόχωρο 96.5

Λεπτοκαρυά Πιερίας 137.4

Ιωάννινα 595.1

Βόλος 64.6

Τιθωρέα 500

Πολύδροσο 88.2

Μήλος 59.3

Ικαρία 199.8

Λήμνος307.1

Μυτιλήνη321.9

Μολαοί Λακωνίας44.4

Μεγαλόπολη37

Τρίπολη270.1

Σπάρτη92.5

Πύργος53.8

Αθήνα-Πειραιάς 203.3

Λαύριο Αττικής 260.7

Χανιά 500

Ρέθυμνο 126

Ηράκλειο 160

Λασίθι 106

Σε άλλες καταγραφές ραδονίου έχουν εντοπιστεί ανεβασμένες τιμές στις εξής περιοχές [45]:

Περιοχή Bq/m3

Νεράιδα Θεσπρωτίας 511

Μελιβοία Ξάνθης 460

Κέντρο Καβάλας 350

Σέλερο Ξάνθης 320

Πρασινάδα Δράμας 280

Μύκονος Κυκλάδων 280

Δεσκάτη Γρεβενών 279

Πεντάλοφο Κοζάνη 258

Νικίσιανη Καβάλας 237

Κέντρο Θεσ/νίκης 220

Δοξάτο Δράμας 211

Γενισέα Ξάνθης 200

Νέα έρευνα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στην πόλη της Ξάνθης έδειξε υψηλές τιμές ραδονίου (>200Bq/m3) στο 40% των κατοικιών που μετρήθηκαν και πολύ υψηλές (>400Bq/m3) στο 11% [47].

Επιβεβαιώνονται δυστυχώς στοιχεία παλαιότερης έρευνας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης όπου μέσες τιμές >200Bq/m3 είχαν καταγραφεί σε 35 από τα 77 σχολεία της περιοχής [48].

Οι ανεβασμένες τιμές ραδονίου δεν οφείλονται στα δομικά υλικά αλλά στο υπέδαφος της περιοχής ή/και στην έλλειψη στερεών θεμελίων.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Ουζούνης, ο οποίος συμμετείχε στην νέα έρευνα «παρόλο που η έρευνά μας περιορίστηκε στον οικισμό της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης, σημαντικές συγκεντρώσεις υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της πόλης»[49].