«Κρυμμένη» βία σε κοινή θέα

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
 Τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν πριν από λίγες ημέρες από τη Unicef είναι εξουθενωτικά. Οχι αποκαρδιωτικά· εξουθενωτικά. Η έκθεση «Κρυμμένη σε κοινή θέα» συγκεντρώνει από 190 χώρες δεδομένα που αφορούν τη βία κατά των παιδιών, αποκαλύπτοντας εντυπωσιακή έκταση σωματικής, σεξουαλικής και συναισθηματικής κακοποίησης. Βία, σε μέρη όπου τα παιδιά θα πρέπει να είναι και να αισθάνονται ασφαλή: στη γειτονιά, στο σχολείο, στο σπίτι τους.

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των 39 χωρών που απαγορεύουν τη σωματική τιμωρία των παιδιών σε κάθε περιβάλλον καθώς και στο σπίτι. Επισημαίνεται όμως, επίσης, ότι η εξάπλωση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού (bullying) παρουσιάζει οξεία άνοδο στη χώρα μας, με το ποσοστό των παιδιών που παραδέχονται ότι άσκησαν εκφοβισμό σε άλλα παιδιά στο σχολείο, τουλάχιστον μία φορά τους προηγούμενους 2 μήνες, να ανέρχεται σε 27% μεταξύ των 11χρονων και να φθάνει στο 51% μεταξύ 15χρονων. Οι αριθμοί είναι ανελέητοι: 120 εκατ. κορίτσια κάτω των 20 ετών σε όλο τον κόσμο έχουν υποστεί εξαναγκαστική σεξουαλική επαφή. Περίπου 17% των παιδιών σε 58 χώρες υπόκειται σε σοβαρές μορφές σωματικής τιμωρίας (χτυπήματα στο κεφάλι, στα αυτιά ή στο πρόσωπο). Και το πιο ανατριχιαστικό: δεν γίνεται πάντα αντιληπτή είτε γιατί τα παιδιά που κακοποιούνται θεωρούν ότι αυτή η συμπεριφορά είναι κανονική είτε γιατί ανάλογα με τα κοινωνικά και πολιτιστικά πρότυπα ορίζεται διαφορετικά η έννοια της «κακοποίησης». Η μοίρα ανακοινώσεων, όπως αυτή της Unicef, είναι κοινή: προκαλούν σχεδόν σοκ, έναν πρώτο, δραματικό ή αυστηρό σχολιασμό και στη συνέχεια ατονούν εν αντιθέσει με το πρόβλημα που περιγράφουν, το οποίο διαρκώς διογκώνεται. Τα μέτρα που λαμβάνονται (για την πρόληψη και τον περιορισμό του φαινομένου), εφόσον λαμβάνονται, είναι βραδυφλεγή και τα αποτελέσματα δεν φαίνονται από τη μία μέρα στην άλλη. Πρόκειται για μία ακόμη ωρολογιακή βόμβα στα σπλάχνα της κοινωνίας, με την εξής ιδιομορφία: δεν θα εκραγεί κάποια στιγμή εκκωφαντικά, εκρήγνυται καθημερινά, ορατά ή υπόκωφα, σκορπώντας θύματα κάθε ώρα, κάθε λεπτό. Παιδικοί ψυχισμοί που τραυματίζονται κατά κανόνα ανεπανόρθωτα. Το μέλλον αυτών των παιδιών ως ενηλίκων είναι υποθηκευμένο. Και εδώ παρεμβαίνουν τα στοιχεία για να «διαβάσουμε» -δεν χρειάζονται ικανότητες μέντιουμ- τη συνέχεια.

Ο εκτελεστικός διευθυντής της Unicef, Αντονι Λέικ, σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «η βία κατά των παιδιών διαρρηγνύει τον κοινωνικό ιστό, υπονομεύοντας τη σταθερότητα και την πρόοδο». Πώς μπορεί να προστατεύσει κανείς τις μικρές ηλικίες από το bullying στον κυβερνοχώρο; Ή να περιορίσει τις ανθρωποκτονίες παιδιών στη Νιγηρία; Ή να πείσει έναν Αφγανό ότι δεν είναι «δικαιολογημένη» η κακοποίηση κυρίως των κοριτσιών;

Η έκθεση εστιάζει και στις συνέπειες του φαινομένου, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, την αναπαραγωγή της βίας από γενιά σε γενιά. Στις σημερινές σύνθετες κοινωνίες, της διαδικτυακής οργάνωσης, της παντοδυναμίας των εικόνων και της απόλυτης σύγχυσης κριτηρίων, δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτές λύσεις. Οι ερμηνείες είναι πολυπλόκαμες όπως και η συνύπαρξη διαφορετικών ανθρώπων με άλλες καταβολές και πολιτισμικές αναφορές. Οσο στοιχεία, όπως αυτά της Unicef, κοινοποιούνται, δεν υποβαθμίζονται, εκτίθενται σε «κοινή θέα», δεν αποκλείονται από τον δημόσιο διάλογο, γεννιούνται αναχώματα. Δεν αρκούν, αλλά είναι απαραίτητα.