Ο πρώτος εθνικός διάλογος για την παιδεία θα ξεκινήσει με την ανάληψη της πολιτικής ηγεσίας του οικείου υπουργείου από τον Αντώνη Τρίτση το 1986.
Η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας στην κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων της (25.4.1986), είχε την πρωτοβουλία να κηρύξει τον «διαρκή εθνικό διάλογο» για την Παιδεία.
Στην πρώτη συνέντευξη Τύπου (23.5.86) που οργάνωσε ο υπουργός Αντ. Τρίτσης καταθέτει το ιδεολογικό στίγμα του διαλόγου, που είναι «η αναμέτρηση με το φαινόμενο του κομματισμού στα σχολεία», καθώς «έχω ειδική εντολή ως νέα πολιτική ηγεσία στον χώρο της παιδείας να φέρω το μήνυμα της ποιοτικής αναβάθμισης και της στερέωσης της μεγάλης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης».
Ο β΄ εθνικός διάλογος (1991)
Η θεματολογία και οι στόχοι του διαλόγου προσπαθούν να απαντήσουν στα αδιέξοδα της εκπαιδευτικής πολιτικής της εποχής και να δημιουργήσουν προϋποθέσεις για την προώθηση αλλαγών που σχετίζονταν, ανάμεσα σε άλλα, με τα εργασιακά των εκπαιδευτικών, την αξιολόγηση μαθητών/εκπαιδευτικών, την επαναφορά των αρχαίων από το πρωτότυπο κ.λπ.Ο επόμενος εθνικός διάλογος έγινε το 1991, μετά τις μαθητικές καταλήψεις, τη δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα και την απόσυρση του πολυνομοσχεδίου Κοντογιαννόπουλου και θα επιτρέψει στην τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. να βγει από το πολιτικό της αδιέξοδο.
Εξαγγέλλεται αρχικά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη, που δηλώνει στις 10.1.91 πως «η πολιτική μας στα θέματα της παιδείας είναι ανοιχτή για συζήτηση. Ηταν πάντα ανοιχτή. Τα θέματα είναι όλα στο τραπέζι.
Ξεκινάμε από μηδενική βάση», ενώ στις 8.3.91 ο νέος υπουργός Παιδείας της νεοδημοκρατικής κυβέρνησης, Γιώργος Σουφλιάς, ανακοινώνει τις «αρχές και τις διαδικασίες του νέου εθνικού διαλόγου για την παιδεία».
Το ΕΣΥΠ (1995-1999)
Οι βασικοί στόχοι του διαλόγου παραμένουν ίδιοι με αυτούς της εκπαιδευτικής πολιτικής της περιόδου, όπως αυτή εκφραζόταν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας.Ετσι και στη νέα φάση ο Γ. Σουφλιάς έθεσε ως βασικό στόχο των επιχειρούμενων αλλαγών στην ελληνική εκπαίδευση την ανταπόκρισή της στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Από εκεί και πέρα οι στόχοι που προωθούνται μέσω του διαλόγου έχουν να κάνουν με την ενίσχυση του κρατικού ελέγχου και της κοινωνικής επιλογής στο εκπαιδευτικό σύστημα και τον συντηρητικό προσανατολισμό των σχολικών γνώσεων.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1995, όταν υπουργός Παιδείας ήταν ο Γ. Παπανδρέου, θεσμοθετείται το Εθνικό Συμβούλιο για την Παιδεία (ΕΣΥΠ).
Το ΕΣΥΠ αναλαμβάνει δράση τον Ιανουάριο του 1999 μετά τις μεγάλες και συνεχείς κινητοποιήσεις των μαθητών και των εκπαιδευτικών που αντιδρούσαν στις αντιεκπαιδευτικές αλλαγές του υπουργού Παιδείας Γερ. Αρσένη (πανελλαδικές εξετάσεις σε όλα τα μαθήματα στη Β’ και Γ’ Λυκείου, μισθολόγιο, κατάργηση επετηρίδας κ.ά.).
Βρισκόμαστε ήδη σε μια περίοδο που το manual της εκπαιδευτικής πολιτικής στη χώρα μας έρχεται μεταφρασμένο από τα κέντρα αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ο γ΄ εθνικός διάλογος (2005)
Ο διάλογος της νέας κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ. (2004-2007) είχε τα ίδια συντηρητικά χαρακτηριστικά που είχαν και οι προηγούμενοι.Η τότε υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου ενημέρωσε την...