Πιάνεται η δωροδοκία;

tvxs.gr | 10 Μαρ. 2016

Γιάννης Μάρκοβιτς

Με αφορμή τα πρόσφατα κρούσματα δωροδοκίας και τις άμεσες ή έμμεσες εμπειρίες που έχει ο μέσος πολίτης, επιχειρούμε να δώσουμε μια πρώτη, συνοπτική απάντηση στο ερώτημα: «Πιάνεται η δωροδοκία;»

Μορφές δωροδοκίας
Η δωροδοκία είναι από τις σοβαρότερες μορφές διαφθοράς, που προκαλεί το κοινό αίσθημα, προσελκύει τη δημοσιότητα και προβάλλει το «γκρίζο πρόσωπο» της κοινωνίας και του κράτους. Οι σύνηθες μορφές είναι:

• Τα «σπρωξίματα»: είναι χρήματα που πληρώνονται για να υπάρξει όφελος σε διαγωνισμό, σύμβαση, προμήθεια, αγορά ή δημόσιο και ιδιωτικό έργο. Μέρος του παράνομου «ποσοστού», επιστρέφει στο άτομο που διασφάλισε, επικύρωσε, αποφάσισε ή ενέκρινε τη συμφωνία.
• Τα «μυστικά κονδύλια»: είναι χρήματα που πληρώνονται για πώληση, αγορά ή επέκταση σύμβασης ή συναλλαγής, συνήθως εν αγνοία της μιας πλευράς. Αυτά δίνονται από μεσάζοντες για να «πάρουν τη δουλειά».
• Οι πληρωμές διευκόλυνσης: είναι το «γρηγορόσημο» και πληρώνεται για να γίνει γρήγορα η δουλειά, να αποφευχθούν καθυστερήσεις, έλεγχοι σε βάθος, αλλά και η «γραφειοκρατική κωλυσιεργία», η «παρεμπόδιση του εμπορίου», η «καθυστέρηση στην εξυπηρέτηση του πολίτη».
• Η αθέμιτη άσκηση επιρροής: είναι η «ανταλλαγή», η «παράνομη εμπορία επιρροής», το «trafficking επιρροής». Είναι χρήματα για διασφάλιση επιρροής ενός ατόμου που κατέχει θέση στην κεντρική ή περιφερειακή πολιτική σκηνή, για να ληφθεί απόφαση ή να ψηφισθεί νόμος προς όφελος τρίτων.
• Η εκλογική δωροδοκία: αφορά στον χρηματισμό πολιτικού, υποψηφίου ή πολιτικού κόμματος, πριν ή κατά τη διάρκεια εκλογικής διαδικασίας.

Εργαλεία για την αντιμετώπιση της δωροδοκίας
  Για την αντιμετώπισή της, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) διαμόρφωσε εργαλεία που διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
συνέχεια

• Οι καταφατικοί δείκτες: Δίνουν μία ένδειξη για ενέργειες που έχουν διαπραχθεί με τελικό σκοπό την παραπλάνηση, την απόκρυψη, την εξαπάτηση ή την αποφυγή. Από μόνοι τους δεν τεκμηριώνουν τη δωροδοκία. Παραδείγματα είναι: ο τρόπος ζωής που δεν δικαιολογείται από τα δηλωθέντα εισοδήματα και τα περιουσιακά στοιχεία, οι εμπορικές συναλλαγές με ιδιαίτερα υψηλό ή χαμηλό ποσοστό κέρδους, οι μεγάλες εκπτώσεις ή οι πολύ υψηλές τιμές στις προσφορές δημοσίων έργων, οι συγγενικές σχέσεις δημόσιων λειτουργών, ιδιωτών και εκπροσώπων επιχειρήσεων.
• Οι καταφατικές ενέργειες: Αφορούν σε σειρά ενεργειών που -από πρόθεση και με μεθόδευση- εκτελούνται με απώτερο σκοπό την παραπλάνηση, την απόκρυψη, την εξαπάτηση ή την αποφυγή. Αυτές πρέπει να αποδειχθούν για να τεκμηριωθεί η δωροδοκία. Παραδείγματα είναι: η απόκρυψη ή η εξάλειψη στοιχείων από λογιστικές εγγραφές, η απόκρυψη τραπεζικών λογαριασμών ή κινήσεων, η παράλειψη κατάθεσης χρηματικών αποδείξεων από τραπεζικές συναλλαγές, η απόκρυψη της πηγής ή της πορείας των πληρωμών.

Δείκτες της δωροδοκίας
Επίσης, ο ΟΟΣΑ διαμόρφωσε δείκτες δωροδοκίας, χωρίζοντάς τους σε έξι ομάδες, με υποκατηγορίες με μορφή ερωτημάτων και ανάλογα με τις απαντήσεις, εξάγονται τα κατάλληλα συμπεράσματα για τη δωροδοκία, τον χώρο που έγινε, τα εμπλεκόμενα μέρη, τον λόγο και τον σκοπό της:

1. Το εξωτερικό περιβάλλον επικινδυνότητας του φορολογούμενου.
2. Το εσωτερικό περιβάλλον επικινδυνότητας του φορολογούμενου.
3. Τις συναλλαγές του φορολογούμενου.
4. Τις πληρωμές και τις χρηματικές ροές του φορολογούμενου.
5. Τα αποτελέσματα των συναλλαγών του φορολογούμενου.
6. Τους αποδέκτες εσόδων από πιθανή δωροδοκία.

Πως μπορεί ο πολίτης να βοηθήσει;
Ο πολίτης μπορεί να βοηθήσει καταγγέλλοντας μια υπόθεση δωροδοκίας και οι αρχές οφείλουν να ζητούν και να καταγράφουν τις παρακάτω πληροφορίες:

5. Τα πλήρη στοιχεία του προσώπου που εμπλέκεται στην υπόθεση.
5. Τα στοιχεία της εταιρείας.
5. Τις χώρες που εμπλέκονται στην επιχειρηματική σχέση.
5. Το χρονικό διάστημα της ύποπτης επιχειρηματικής δραστηριότητας.
6. Τη συνοπτική περίληψη της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
5. Την καταγραφή παραγόντων με ενδείξεις για πιθανή δωροδοκία.
5. Την καταγραφή ύποπτων πληρωμών.
5. Τους τρόπους πληρωμής.

Όλα τα παραπάνω, είναι μια συνοπτική καταγραφή για το πώς μπορεί να αποκαλυφθεί και να αντιμετωπισθεί η δωροδοκία, με τελικό σκοπό τη μείωση των κρουσμάτων, την αποτροπή των εν δυνάμει παραβατών και σε «δεύτερο χρόνο», την αλλαγή στάσης των πολιτών απέναντι στο συγκεκριμένο παραβατικό φαινόμενο.
 
* Ο Γιάννης Μάρκοβιτς κατέχει διδακτορικό δίπλωμα στο μάνατζμεντ (Aston Business School, Βρετανία) και είναι οικονομικός επιθεωρητής στο Υπουργείο Οικονομικών.