Νίκος Κούνδουρος: Πλαστουργός του σινεμά και της ζωής
Ηταν δύσκολος άνθρωπος ο Νίκος
Κούνδουρος, όσο και γενναιόδωρος, χαρισματικός, είρων, πολεμοχαρής.
Υποστήριζε μέχρις εξαντλήσεως τις θέσεις και απόψεις του για την τέχνη
και την πολιτική. Ηταν όμορφος και μεγαλοπρεπής ως παρουσία. Εργαζόταν
με πάθος είτε γύριζε ταινίες είτε ζωγράφιζε ή έκτιζε σπίτια με τα χέρια
του. Ενας πλαστουργός του κινηματογράφου και της ζωής. Του άρεσε να
πλάθει τα υλικά, όπως και τους ανθρώπους.
Τον περασμένο Δεκέμβριο γιόρτασε με φίλους τα γενέθλιά του (έκλεινε τα 90), χθες νωρίς το απόγευμα έφυγε από τη ζωή ανάμεσα σε αγαπημένα του πρόσωπα, την οικογένειά του, τα παιδιά του, τη σύζυγό του, κριτικό θεάτρου, Σωτηρία Ματζίρη. Στην πρώτη κιόλας σελίδα του «Ημερολογίου» του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Μνήμη απειθάρχητη» (εκδ. Αγρα), γράφει: «Είμαι άραγε σε κάποιο άγνωστο σημείο ή στο τέλος του ταξιδιού; (...) Μετρώ την ιστορία του τόπου μου και αφήνω στη μέση μια αφήγηση, και πιάνω μια άλλη που θα την αφήσω κι αυτή στη μέση, σαν τα ριζίτικα τραγούδια της Κρήτης – οι τραγουδιστάδες δεν λένε ποτέ τον τελευταίο στίχο γιατί ό,τι τελειώνει έχει πεθάνει».
συνέχεια
Και μόνο τον «Δράκο» να είχε γυρίσει (1956) θα είχε εξασφαλίσει αιώνια φήμη. Αυτή η ταινία–τομή στην ελληνική κινηματογραφία ήταν μια ευτυχής συνάντηση σημαντικών δημιουργών (Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μάνος Χατζιδάκις, Τάσος Ζωγράφος, Ντένη Βαχλιώτη). Ο ασήμαντος υπαλληλάκος Θωμάς (αλησμόνητος ο Ντίνος Ηλιόπουλος) έχει μια φυσιογνωμική ομοιότητα με τον «δράκο», έναν διαβόητο παράνομο-καταζητούμενο από την αστυνομία. Πάνω σε αυτήν την παρεξήγηση χτίζεται μια μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή η ταινία που εξελίχτηκε σε σταθμό ξεκίνησε ως μεγάλη εμπορική αποτυχία. Ακολούθησαν οι «Παράνομοι» (1959), μια πολιτική αλληγορία που προσδιόρισε και το κινηματογραφικό ύφος του Νίκου Κούνδουρου το οποίο αντλούσε από τη θητεία του στις εικαστικές τέχνες. Προηγήθηκε, βέβαια, το 1954 η «Μαγική πόλη», που αποτέλεσε και εισαγωγή στη θεματολογία του έργου του, συνολικά: άνθρωποι των ορίων, κόσμος που οδηγείται στην παρανομία από κοινωνικό εκβιασμό, αβάσταχτοι και ανεκπλήρωτοι έρωτες, φιλία και προδοσία. Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει 12 ταινίες («Μικρές Αφροδίτες», «1922», «Μπορντέλο», «Μπάυρον, η μπαλάντα ενός δαίμονα» κ.ά.). Πριν από την εμφάνιση του λεγόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, «ο Νίκος Κούνδουρος ήταν ο επιφανέστερος πρόγονος της προσπάθειας για την πολιτική, αισθητική, θεματική και παραγωγική χειραφέτηση της ελληνικής κινηματογραφίας», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Γιώργος Μπράμος στην εισαγωγή για τη μεγάλη ρετροσπεκτίβα των ταινιών του, στο 39ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το 1998.
Στο ίδιο αφιέρωμα, ο Ν. Κούνδουρος, προλογίζοντας έναν τόμο με 441 φωτογραφίες από το έργο και τη ζωή του, που ο ίδιος είχε επιλέξει («σαράντα τόσων χρόνων παιδεμού με τα σχήματα, το φως και τα σκοτάδια της δουλειάς μου»), σημειώνει: «...Η εικόνα δεν έχει ανάγκη από επιχειρήματα, γιατί είναι η ίδια επιχείρημα. Δεν χρειάζεται άλλη υποστήριξη, γιατί η ίδια αυτοϋποστηρίζεται. Ορίζει με ακρίβεια το φανερό, αγνοεί προκλητικά εκείνο που δεν φαίνεται, καταγράφει και συγχρόνως προκαλεί τον θεατή της να την αντιμετωπίσει σαν σημείο εκκίνησης ή σαν τέλος κάποιας αφήγησης που προηγήθηκε».
Ο Νίκος Κούνδουρος γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά οι γονείς του τον μετέφεραν στην Κρήτη ώστε να γραφτεί στα δημοτολόγια του Αγίου Νικολάου στις 15 Δεκεμβρίου του 1926. Ηταν γιος του δικηγόρου και πολιτικού Ιωσήφ Κούνδουρου. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην ΑΣΚΤ. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και μετά τον πόλεμο εξορίστηκε στη Μακρόνησο. Πέθανε χθες, σε ηλικία 91 ετών, έχοντας μια πλούσια ζωή σε έργο, φίλους, βραβεία και αναγνώριση. Η κηδεία του θα γίνει μεθαύριο, Σάββατο, στις 12 το μεσημέρι, στο Α΄ Νεκροταφείο. Αντί στεφάνου, η οικογένεια επιθυμεί την κατάθεση δωρεών στην «Κιβωτό του Κόσμου» και στο «Χαμόγελο του Παιδιού».
Τον περασμένο Δεκέμβριο γιόρτασε με φίλους τα γενέθλιά του (έκλεινε τα 90), χθες νωρίς το απόγευμα έφυγε από τη ζωή ανάμεσα σε αγαπημένα του πρόσωπα, την οικογένειά του, τα παιδιά του, τη σύζυγό του, κριτικό θεάτρου, Σωτηρία Ματζίρη. Στην πρώτη κιόλας σελίδα του «Ημερολογίου» του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Μνήμη απειθάρχητη» (εκδ. Αγρα), γράφει: «Είμαι άραγε σε κάποιο άγνωστο σημείο ή στο τέλος του ταξιδιού; (...) Μετρώ την ιστορία του τόπου μου και αφήνω στη μέση μια αφήγηση, και πιάνω μια άλλη που θα την αφήσω κι αυτή στη μέση, σαν τα ριζίτικα τραγούδια της Κρήτης – οι τραγουδιστάδες δεν λένε ποτέ τον τελευταίο στίχο γιατί ό,τι τελειώνει έχει πεθάνει».
συνέχεια
Και μόνο τον «Δράκο» να είχε γυρίσει (1956) θα είχε εξασφαλίσει αιώνια φήμη. Αυτή η ταινία–τομή στην ελληνική κινηματογραφία ήταν μια ευτυχής συνάντηση σημαντικών δημιουργών (Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μάνος Χατζιδάκις, Τάσος Ζωγράφος, Ντένη Βαχλιώτη). Ο ασήμαντος υπαλληλάκος Θωμάς (αλησμόνητος ο Ντίνος Ηλιόπουλος) έχει μια φυσιογνωμική ομοιότητα με τον «δράκο», έναν διαβόητο παράνομο-καταζητούμενο από την αστυνομία. Πάνω σε αυτήν την παρεξήγηση χτίζεται μια μικρογραφία της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή η ταινία που εξελίχτηκε σε σταθμό ξεκίνησε ως μεγάλη εμπορική αποτυχία. Ακολούθησαν οι «Παράνομοι» (1959), μια πολιτική αλληγορία που προσδιόρισε και το κινηματογραφικό ύφος του Νίκου Κούνδουρου το οποίο αντλούσε από τη θητεία του στις εικαστικές τέχνες. Προηγήθηκε, βέβαια, το 1954 η «Μαγική πόλη», που αποτέλεσε και εισαγωγή στη θεματολογία του έργου του, συνολικά: άνθρωποι των ορίων, κόσμος που οδηγείται στην παρανομία από κοινωνικό εκβιασμό, αβάσταχτοι και ανεκπλήρωτοι έρωτες, φιλία και προδοσία. Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει 12 ταινίες («Μικρές Αφροδίτες», «1922», «Μπορντέλο», «Μπάυρον, η μπαλάντα ενός δαίμονα» κ.ά.). Πριν από την εμφάνιση του λεγόμενου Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, «ο Νίκος Κούνδουρος ήταν ο επιφανέστερος πρόγονος της προσπάθειας για την πολιτική, αισθητική, θεματική και παραγωγική χειραφέτηση της ελληνικής κινηματογραφίας», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Γιώργος Μπράμος στην εισαγωγή για τη μεγάλη ρετροσπεκτίβα των ταινιών του, στο 39ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το 1998.
Στο ίδιο αφιέρωμα, ο Ν. Κούνδουρος, προλογίζοντας έναν τόμο με 441 φωτογραφίες από το έργο και τη ζωή του, που ο ίδιος είχε επιλέξει («σαράντα τόσων χρόνων παιδεμού με τα σχήματα, το φως και τα σκοτάδια της δουλειάς μου»), σημειώνει: «...Η εικόνα δεν έχει ανάγκη από επιχειρήματα, γιατί είναι η ίδια επιχείρημα. Δεν χρειάζεται άλλη υποστήριξη, γιατί η ίδια αυτοϋποστηρίζεται. Ορίζει με ακρίβεια το φανερό, αγνοεί προκλητικά εκείνο που δεν φαίνεται, καταγράφει και συγχρόνως προκαλεί τον θεατή της να την αντιμετωπίσει σαν σημείο εκκίνησης ή σαν τέλος κάποιας αφήγησης που προηγήθηκε».
Ο Νίκος Κούνδουρος γεννήθηκε στην Αθήνα, αλλά οι γονείς του τον μετέφεραν στην Κρήτη ώστε να γραφτεί στα δημοτολόγια του Αγίου Νικολάου στις 15 Δεκεμβρίου του 1926. Ηταν γιος του δικηγόρου και πολιτικού Ιωσήφ Κούνδουρου. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην ΑΣΚΤ. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και μετά τον πόλεμο εξορίστηκε στη Μακρόνησο. Πέθανε χθες, σε ηλικία 91 ετών, έχοντας μια πλούσια ζωή σε έργο, φίλους, βραβεία και αναγνώριση. Η κηδεία του θα γίνει μεθαύριο, Σάββατο, στις 12 το μεσημέρι, στο Α΄ Νεκροταφείο. Αντί στεφάνου, η οικογένεια επιθυμεί την κατάθεση δωρεών στην «Κιβωτό του Κόσμου» και στο «Χαμόγελο του Παιδιού».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.