Ξεκαθαρίζει το νομικό πλαίσιο των εξωχώριων εταιρειών

Κώστας Ζαφειρόπουλος

Στην αντεπίθεση πέρασε το Σαββατοκύριακο σύσσωμη η αντιπολίτευση για το θέμα ειδικής διάταξης στο πρόσφατο πολυνομοσχέδιο, σύμφωνα με την οποία υπουργοί, βουλευτές και άλλοι αξιωματούχοι μπορούν να μετέχουν, υπό με συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σε εξωχώριες εταιρείες.
Το ζήτημα ξεκίνησε από δημοσίευμα του «Πρώτου Θέματος», προκάλεσε κύκλο ανακοινώσεων από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, για να ακολουθήσει εκτενής ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, η οποία δεν απέτρεψε την επικοινωνιακή καταιγίδα που ακολούθησε ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τόσο η κυβερνητική ανακοίνωση όσο και αυτές των υπόλοιπων κομμάτων περισσότερο στοχεύουν στη δημιουργία πολιτικού κλίματος παρά ρίχνουν φως σε ένα ιδιαιτέρως περίπλοκο θέμα, σημαντικές πτυχές του οποίου αγνοούνται και από το αρχικό δημοσίευμα.
Ανοίγει λοιπόν ο δρόμος πλέον για να έχουν υπουργοί και βουλευτές συμμετοχές σε offshore εταιρείες; Νομιμοποιείται για πρώτη φορά μια επιχειρηματική δραστηριότητα που έως τώρα ήταν υπό προϋποθέσεις παράνομη; Καθώς το θέμα είναι ιδιαιτέρως σύνθετο, η «Εφ.Συν.» επιχειρεί να αναλύσει τα πραγματικά δεδομένα, αποστασιοποιούμενη από πολιτικούς και κόμματα, οι οποίοι εκτός από ίδιον ενδιαφέρον, επιδεικνύουν χαρακτηριστική άγνοια. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
(Στή συνέχεια δείτε πώς έχει λεπτομερώς τό θέμα)


■ Οποιοσδήποτε θέλει να φοροδιαφύγει μέσω των offshore πολύ σπάνια χρησιμοποιεί το δικό του όνομα ή κάποιου συγγενή του. Τόσο η προηγούμενη, απολύτως προβληματική και μη λειτουργική, διατύπωση του νόμου όσο και η νεότερη τροποποίηση δεν παρέχουν καμία ασφαλιστική δικλίδα σε ό,τι αφορά τα παρένθετα πρόσωπα, τις παρένθετες εταιρείες, τους πληρεξούσιους δικηγόρους, τα συμβούλια ιδρύματος, αλλά και κάθε λογής αχυρανθρώπους που χρησιμοποιούνται για να κρύψουν τις διαδρομές και το πιθανό ξέπλυμα του χρήματος. Η κουβέντα είναι εντελώς προσχηματική.
■ Η έννοια εξωχώρια εταιρεία από μόνη της δημιουργεί κενό νόμου, σύμφωνα τόσο με δικηγόρους που εξειδικεύονται στην ίδρυση τέτοιων σχημάτων ή οικονομικούς εισαγγελείς όσο και σύμφωνα με την GRECO (Ομάδα Κρατών για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς που λειτουργεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης), η οποία, στον τέταρτο κύκλο αξιολόγησης της χώρας μας, ζήτησε να αναθεωρηθεί το συγκεκριμένο άρθρο για τις εξωχώριες εταιρείες, καθώς προκύπτουν σημαντικές αντιφάσεις που καθιστούν το πλαίσιο ασαφές, επισφαλές και αντιπαραγωγικό.
Με αυτήν την έννοια, εξωχώρια εταιρεία μπορεί να είναι και μια εταιρεία που έχει έδρα π.χ. τη Γαλλία ή τη Γερμανία. Εξωχώρια εταιρεία θα μπορούσε θεωρητικά να θεωρηθεί ακόμα και η Samsung, από την οποία ο νυν πρόεδρος της Ν.Δ., Κυριάκος Μητσοτάκης, αγόρασε μετοχές το 2013 έναντι τιμήματος 10.912 δολαρίων (η υπόθεση μπήκε στο αρχείο καθώς υπήρξε εισήγηση του Αρείου Πάγου, η οποία θεωρεί ότι η αγορά δεν έγινε από το ελληνικό χρηματιστήριο, οπότε δεν παραβιάστηκε η νομοθεσία).

AP Photo/Arnulfo Franco

■ Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η ψήφιση της συγκεκριμένης διάταξης αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση της χώρας, είχε σαφώς καθοριστεί από τους θεσμούς, κατόπιν και των πιέσεων της GRECO. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να επισημανθεί πως η ίδια Ομάδα Κρατών για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς για το ίδιο θέμα πιέζει και την Ελλάδα, η οποία δεν έχει συμμορφωθεί εδώ και 12 χρόνια.
Η δε αξιωματική αντιπολίτευση έχει υπερψηφίσει πολλάκις διατάξεις που υποχρεώνουν την Ελλάδα να συμμορφώνεται στις συστάσεις της GRECO. Σε άλλες βέβαια διατάξεις της πολυσέλιδης έκθεσης της GRECO επισημαίνεται πως η χώρα μας ακόμα δεν έχει εναρμονιστεί ούτε σε ζητήματα που αφορούν τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων.
■ Θα μπορούσε η κυβέρνηση να απαγορέψει τη συμμετοχή όχι μόνο στις μη συνεργάσιμες αλλά συνολικά και σε αυτές με προνομιακό φορολογικό καθεστώς; Ενδεχομένως ναι, αλλά τότε θα έπρεπε να μπουν για παράδειγμα και τέσσερις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η Κύπρος, το Λουξεμβούργο, η Μάλτα και η Βουλγαρία. Σε μια τέτοια περίπτωση όποιος προσφύγει δικαστικά στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα δικαιωθεί, καθώς είναι αδύνατο να απαγορευτεί η συμμετοχή σε εταιρεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης λόγω κοινοτικού δίκαιου.
■ Το πρόσφατο παρελθόν, όπως επισημαίνεται από ευρωπαϊκές πηγές, έχει δείξει πως η διάταξη του προηγούμενου νόμου δεν έφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα καθώς οι περισσότερες υποθέσεις δεν έφταναν ποτέ στα δικαστήρια ή οδηγούσε σε αθωώσεις λόγω κενών του νόμου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι υποθέσεις των εξωχώριων του Γ. Καρατζαφέρη με έδρα το Λουξεμβούργο και του Π. Χαϊκάλη στην Κύπρο.
■ Το επίμαχο άρθρο 8 που αφορά τη μη συμμετοχή σε εξωχώριες εταιρείες εμφανίζεται το 2010, δεν υπήρχε βέβαια το 2003 που πρωτοψηφίστηκε ο νόμος. Ο νόμος υποχρεώνει τους βουλευτές να δηλώνουν την οικονομική συμμετοχή είτε σε ακίνητα είτε σε εταιρείες στην Ελλάδα και στην αλλοδαπή.
Από το 2010 το Συμβούλιο της Ευρώπης και η GRECO με σειρά επιστολών ζητούν διευκρινίσεις: «Επιτρέπεται να συμμετέχει υπουργός και βουλευτής ή όχι;» ρωτούσαν. Οταν το ΠΑΣΟΚ έφερε τον νόμο το 2010, η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής ισχυριζόταν ότι υπάρχει θέμα νομιμότητας, ζητώντας διευκρίνιση ως προς το τι θα πει εξωχώρια εταιρεία.
Αντιδράσεις των κομμάτων
Εντονες ήταν οι αντιδράσεις των κομμάτων για το άρθρο 178 του πολυνομοσχεδίου το οποίο αντικατέστησε το άρθρο 8 του νόμου 3213/2013 που απαγόρευε καθολικά τη συμμετοχή ή τη διοίκηση εξωχώριων εταιρειών. Στο άρθρο 178 του πολυνομοσχεδίου αναφέρεται πως απαγορεύεται σε πολιτικούς, δικαστικούς κ.ά. δημόσιους λειτουργούς η συμμετοχή ή η διοίκηση εξωχώριων εταιρειών που έχουν ως πραγματική έδρα μη συνεργάσιμο φορολογικά κράτος.
«Ποιους υπουργούς με offshore καλύπτουν με τον νόμο που ψήφισαν;» τονίζει το Γραφείο Τύπου της Νέας Δημοκρατίας (αναλυτικό ρεπορτάζ, σελ. 10). «Το ΚΚΕ απ’ την πρώτη στιγμή είχε καταδικάσει και καταψηφίσει στη Βουλή τη συγκεκριμένη διάταξη του πολυνομοσχεδίου, που όχι μόνο επιτρέπει τη συμμετοχή βουλευτών και στελεχών της κυβέρνησης σε offshore εταιρείες, αλλά ανοίγει και τον δρόμο για αποποινικοποίηση πιθανών παλιών υποθέσεων» τονίζει το ΚΚΕ.
Το Ποτάμι υπογράμμισε: «Ας πάνε λοιπόν στις περιφέρειές τους οι 152 βουλευτές που το ψήφισαν να εξηγήσουν στους άνεργους και όσους βασανίζονται να επιβιώσουν ποιους ξέπλυναν και ποιους ξεπλένουν με αυτή τη διάταξη. Η κοινωνία απαιτεί τώρα εξηγήσεις από τους υπουργούς που υπογράφουν την εισηγητική έκθεση».

«Οι υπουργοί και βουλευτές των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. θέλουν να έχουν offshore εταιρείες. Φρόντισαν να ανατρέψουν τη ρητή και καθολική απαγόρευση συμμετοχής των πολιτικών προσώπων σε offshore εταιρείες που είχαν νομοθετήσει οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ», τόνισε από την πλευρά του ο υπεύθυνος Οικονομικών της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Γιάννης Κουτσούκος.
«Η απόσυρση της ντροπιαστικής αυτής διάταξης αποτελεί στοιχειώδη απαίτηση της κοινής γνώμης, αν και συνιστά υποκρισία της μνημονιακής αντιπολίτευσης να αντιδρά περιοριστικά μόνο σε αυτό το σκάνδαλο των offshore εταιρειών και να καταπίνει την κάμηλο των νεοαποικιακών μνημονίων που έχουν υποδουλώσει τη χώρα μας» υπογραμμίζει ανακοίνωση της ΛΑ.Ε.
● Η ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας του υπουργείου Δικαιοσύνης:
«H Νέα Δημοκρατία επέλεξε όχι μόνο να σταθεί απέναντι στη Βουλή και να καταψηφίσει τις διατάξεις για την αλλαγή στον νόμο του Πόθεν Εσχες που ενίσχυαν τη διαφάνεια, αλλά επιπλέον εξέδωσε την 28/5/2016 μια απαράδεκτη ανακοίνωση εναρμονιζόμενη πλήρως με τα υβριστικά, χυδαία και λασπώδη δημοσιεύματα της ίδιας ημέρας».
Συγκεκριμένα ως προς τις εξωχώριες εταιρείες, η ανακοίνωση αναφέρει πως το προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο στην πράξη ήταν ανεφάρμοστο και αναποτελεσματικό. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί εν τέλει ακολουθούσαν τους ορισμούς που προβλέπονταν στις διεθνείς συμβάσεις και οι κατηγορούμενοι ως παραβάτες απαλλάσσονταν ως επί το πλείστον γιατί επικαλούνταν ότι οι κατηγορίες βασίζονταν σε αόριστες νομικά έννοιες. Η πρόσφατη νομοθέτηση έρχεται να καλύψει αυτή την πολύ σοβαρή αστοχία. Η ανακοίνωση προσθέτει πως «δεν είδαμε κανένα πρωτοσέλιδο όταν ο όρος εξωχώριες εταιρείες καταργήθηκε ήδη από το 2010 και εν τέλει το 2013 με το άρ. 65 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος».
Η ανακοίνωση περιγράφει επίσης όλες τις σημαντικές αλλαγές του νόμου περί «πόθεν έσχες»: αποσυμφόρηση και ανασύνθεση της επιτροπής του άρθρου 3Α, υποχρέωση ηλεκτρονικής υποβολής και μακροχρόνια ανάρτηση στο διαδίκτυο των δηλώσεων, επέκταση δήλωσης επί των κινητών, θυρίδων, αλλά και των δανειακών υποχρεώσεων και άμεση κοινοποίηση στον εισαγγελέα για τη μη υποβολή, πρόβλεψη ειδικών τμημάτων στις Εισαγγελίες Αθηνών και Θεσσαλονίκης κ.ά.

Η δήθεν αναδρομικότητα

Πράγματι, όπως τονίζει η κυβερνητική ανακοίνωση, από καμία διάταξη στο νέο νομοθετικό πλαίσιο δεν προκύπτει αναδρομική ισχύς, όπως ψευδώς αναφέρεται στα δημοσιεύματα και όπως υιοθέτησε μέρος της αντιπολίτευσης.
Αντιθέτως, συνεχίζει η ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας, «διασφαλίζεται πλήρως η ποινική ευθύνη υπόχρεων προσώπων που υπέβαλαν ανακριβή ή ψευδή δήλωση ή δεν υπέβαλαν καθόλου, αν και ήταν υπόχρεοι.
Συγκεκριμένα, εάν ένας υπόχρεος σήμερα δηλώσει ότι είναι ιδιοκτήτης εταιρείας στα νησιά Κέιμαν, που από το 2016 έπαψαν να είναι μη συνεργάσιμο φορολογικά κράτος, τότε η δήλωσή του θα ερευνηθεί και θα ερωτηθεί από πότε κατέχει μετοχές ή συμμετέχει σε αυτή την εταιρεία. Εάν διαπιστωθεί ότι η συμμετοχή του είναι παλαιότερη, τότε διώκεται ποινικά για ανακριβή δήλωση. Με βάση εξάλλου τον νόμο, εάν η διαφορά υπερβαίνει τις 300.000 ευρώ, τότε η πράξη έχει κακουργηματικό χαρακτήρα».

Παράθυρο για καθολική απαγόρευση

Η διαβούλευση για τον συγκεκριμένο νόμο ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2015, ο νόμος ήταν έτοιμος τον Οκτώβριο του ίδιου έτους και στάλθηκε στους θεσμούς. Βασικό ζητούμενο ήταν η δυνατότητα πρόσβασης στα οικονομικά στοιχεία των πολιτικών προσώπων. Αν π.χ. ένας βουλευτής έχει περιουσιακά στοιχεία σε μια χώρα η οποία δεν συνεργάζεται, σημαίνει ότι είναι ύποπτος να έχει τελέσει κάποιο φορολογικό ή και ποινικό αδίκημα.
Ακολουθώντας τις συστάσεις της GRECO, επιλέγεται τον περασμένο Οκτώβριο η Ελλάδα να υιοθετεί τις λίστες του ΟΟΣΑ (υπάρχει και αυτή του ΔΝΤ) για τις μη συνεργάσιμες χώρες. Τον Δεκέμβριο του 2015 συνάπτεται νέα συμφωνία μεταξύ ΟΟΣΑ και Μεγάλης Βρετανίας, η οποία αναλαμβάνει να δίνει στοιχεία για τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, για το Isle of Man (Νησί του Ανθρώπου), τα νησιά Κέιμαν και το Τζέρσεϊ.
Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας είναι να αφαιρεθούν αυτές οι χώρες από τη λίστα των μη συνεργάσιμων και να μπουν στη λίστα των συνεργάσιμων, οι οποίες βέβαια εξακολουθούν να διατηρούν ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς. Πλέον πράγματι, βάσει της νέας διάταξης, μπορεί κάποιος Ελληνας πολιτικός ή υπουργός (αν είναι τόσο αφελής) να δηλώσει ως έδρα μια offshore σε αυτές τις χώρες.
Ο εγχώριος επικοινωνιακός πόλεμος βασίστηκε στην αναφορά αυτών των χωρών. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να εξαιρέσει αυτές τις χώρες εκ των υστέρων, αλλά μια τέτοια νομική διατύπωση θα ήταν άκυρη νομικά. Πάντως η ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας κατά της Διαφθοράς αφήνει ανοιχτό το παράθυρο να επιβληθεί η καθολική απαγόρευση ακόμα και για τις συνεργάσιμες χώρες (με προνομιακό καθεστώς), αν συμφωνήσει η αντιπολίτευση.
Είναι προφανές πως ό,τι και να αποφασιστεί, το ζήτημα έχει περισσότερο ηθική διάσταση και δεν πρόκειται να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή.
efsyn.gr