Τι ζητά (πραγματικά) ο Ερντογάν στο Αιγαίο
Τουρκικά μαχητικά παρενοχλούν το ελικόπτερο που μεταφέρει τον έλληνα πρωθυπουργό στο Αγαθονήσι ανήμερα της επετείου της 25ης Μαρτίου, ο Ερντογάν βάζει στο παιχνίδι του εθνικιστικού βερμπαλισμού ακόμη και την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, και ο επικεφαλής του τουρκικού στρατού Χουλουσί Ακάρ δηλώνει – έστω και για να ανασκευάσει αμέσως μετά – πως Αιγαίο και Κύπρος ανήκουν στην Τουρκία.
Προφανώς, πρόκειται για εικόνα που δεν συνάδει με την προώθηση της «θετικής ατζέντας» στην οποία συμφώνησαν Αλέξης Τσίπρας και Ταγίπ Ερντογάν στην τελευταία τους συνάντηση στην Άγκυρα.
Συνάδει όμως με τρεις σκληρές προκλήσεις που έχει μπροστά του ο τούρκος πρόεδρος:
Τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, τη δεινή θέση της τουρκικής οικονομίας, και την παγίωση της συμμαχίας «3+1» (Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ) που δείχνει να αποκλείει, επί του παρόντος τουλάχιστον, την ´Αγκυρα από το ενεργειακό παιχνίδι στην Μεσόγειο.
Στο εκλογικό μέτωπο, το μεγάλο ζητούμενο για τον Ερντογάν είναι η εμπέδωση, δια της επικυριαρχίας σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης, του «προεδρικού κράτους που διαμόρφωσε με το δημοψήφισμα του 2018. Ήτοι, αποτελεί στρατηγικό στόχο για τον τούρκο πρόεδρο η, πάση θυσία, επικράτηση της συμμαχίας του AKP με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας και, πρωτίστως, η διατήρηση του ελέγχου της ´Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης. Με δεδομένο ότι αυτή η στρατηγική είναι απολύτως προφανής και για την ελληνική διπλωματία, η έξαρση της τουρκικής νευρικότητας θεωρείται εν μέρει εσωτερικής πολιτικής στόχευσης.
Ενισχυτικά σ’ αυτή την τακτική του Ερντογάν λειτουργεί και το τέλος της, εύθραυστης έστω, νηνεμίας στο πεδίο της τουρκικής οικονομίας. Η λίρα, μετά από υποτίμηση 30% πέρσι, έκανε την Παρασκευή νέα βουτιά 8% έναντι του δολαρίου, τα επιτόκια έχουν εκτιναχθεί στο 24%, και οι καταθέσεις των τούρκων πολιτών σε ξένο νόμισμα έφθασαν τον Μάρτιο στο ρεκόρ των 158 δις δολαρίων. Και ο Ερντογάν μπορεί να ρίχνει προειδοποιητικά πυρά στις αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες διαμηνύοντας πως όσοι ποντάρουν στην πτώση της λίρας θα πληρώσουν «πολύ βαρύ τίμημα», γνωρίζει όμως καλά πως τα θεμελιώδη δεδομένα της τουρκικής οικονομίας απέχουν πλέον μακράν από το «θαύμα της ισλαμικής ευμάρειας».
Στο τέλος του 2018 η χώρα μπήκε σε ύφεση για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό 20%, το ιδιωτικό χρέος σε ξένο νόμισμα αγγίζει πλέον τα 300 δις ευρώ, και οι αγορές και οι επενδυτές βλέπουν με εξαιρετική ανησυχία την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον για την υπόθεση των S-400. Και όταν τα οικονομικά «θαύματα» θαμπώνουν, η προσφυγή στις θεωρίες διεθνούς στοχοποίησης και στο δόγμα της τουρκικής ισχύος είναι η πρόσφορη διέξοδος – πόσο μάλλον ενώπιον μιας κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης.
Πέραν των προεκλογικών τακτικισμών ωστόσο, το στοιχείο που αξιολογείται περισσότερο από ελληνικούς διπλωματικούς κύκλους στην παρούσα φάση της τουρκικής νευρικότητας είναι τα νέα ενεργειακά και γεωπολιτικά δεδομένα στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο στην τριμερή σύνοδο κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ κυριολεκτικά εξόργισε την Άγκυρα. Πρόκειται για έναν εκνευρισμό που δεν αίρει μεν την επιμονή της Τουρκίας στην απόκτηση των S-400, εκτιμάται ωστόσο ότι μπορεί να την κάνει ακόμη πιο «εριστική» στα τεκτενόμενα επί της κυπριακής ΑΟΖ το επόμενο διάστημα.
Η εκτίμηση που διαμορφώνεται σε έμπειρους διπλωματικούς παράγοντες είναι πως ο τελικός στόχος του Ερντογάν είναι να αποτρέψει νέες έρευνες για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ πέραν των οικοπέδων όπου ήδη δραστηριοποιούνται δυτικές εταιρίες. Τούτο σημαίνει, εκ των πραγμάτων, υψηλή επαγρύπνηση σε Λευκωσία και Αθήνα κατά το επόμενο τρίμηνο, το οποίο θεωρείται κρίσιμο και ενδεικτικό για τις περαιτέρω προθέσεις της Άγκυρας.
Ειδικά, δε, στην Αθήνα η γραμμή της «ψυχραιμίας, αλλά και αποφασιστικότητας» δεν μεταβάλλεται, όμως η διπλωματική εγρήγορση έχει ενισχυθεί τα τελευταία 24ωρα. Στο πλαίσιο αυτό σήμερα θα κληθεί στο υπουργείο Εξωτερικών ο τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα για να του επιδοθεί αυστηρό διάβημα για τη χθεσινή παρενόχληση του πρωθυπουργικού ελικοπτέρου, ενώ όλα τα μηνύματα από την πλευρά της Αγκυρας «θα αξιολογούνται και θα απαντώνται, κατά περίπτωση, στο ενδεδειγμένο επίπεδο», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά διπλωματική πηγή.
Τουρκικά μαχητικά παρενοχλούν το ελικόπτερο που μεταφέρει τον έλληνα πρωθυπουργό στο Αγαθονήσι ανήμερα της επετείου της 25ης Μαρτίου, ο Ερντογάν βάζει στο παιχνίδι του εθνικιστικού βερμπαλισμού ακόμη και την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, και ο επικεφαλής του τουρκικού στρατού Χουλουσί Ακάρ δηλώνει – έστω και για να ανασκευάσει αμέσως μετά – πως Αιγαίο και Κύπρος ανήκουν στην Τουρκία.
Προφανώς, πρόκειται για εικόνα που δεν συνάδει με την προώθηση της «θετικής ατζέντας» στην οποία συμφώνησαν Αλέξης Τσίπρας και Ταγίπ Ερντογάν στην τελευταία τους συνάντηση στην Άγκυρα.
Συνάδει όμως με τρεις σκληρές προκλήσεις που έχει μπροστά του ο τούρκος πρόεδρος:
Τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, τη δεινή θέση της τουρκικής οικονομίας, και την παγίωση της συμμαχίας «3+1» (Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ με τις «ευλογίες» των ΗΠΑ) που δείχνει να αποκλείει, επί του παρόντος τουλάχιστον, την ´Αγκυρα από το ενεργειακό παιχνίδι στην Μεσόγειο.
Στο εκλογικό μέτωπο, το μεγάλο ζητούμενο για τον Ερντογάν είναι η εμπέδωση, δια της επικυριαρχίας σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης, του «προεδρικού κράτους που διαμόρφωσε με το δημοψήφισμα του 2018. Ήτοι, αποτελεί στρατηγικό στόχο για τον τούρκο πρόεδρο η, πάση θυσία, επικράτηση της συμμαχίας του AKP με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας και, πρωτίστως, η διατήρηση του ελέγχου της ´Αγκυρας και της Κωνσταντινούπολης. Με δεδομένο ότι αυτή η στρατηγική είναι απολύτως προφανής και για την ελληνική διπλωματία, η έξαρση της τουρκικής νευρικότητας θεωρείται εν μέρει εσωτερικής πολιτικής στόχευσης.
Ενισχυτικά σ’ αυτή την τακτική του Ερντογάν λειτουργεί και το τέλος της, εύθραυστης έστω, νηνεμίας στο πεδίο της τουρκικής οικονομίας. Η λίρα, μετά από υποτίμηση 30% πέρσι, έκανε την Παρασκευή νέα βουτιά 8% έναντι του δολαρίου, τα επιτόκια έχουν εκτιναχθεί στο 24%, και οι καταθέσεις των τούρκων πολιτών σε ξένο νόμισμα έφθασαν τον Μάρτιο στο ρεκόρ των 158 δις δολαρίων. Και ο Ερντογάν μπορεί να ρίχνει προειδοποιητικά πυρά στις αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες διαμηνύοντας πως όσοι ποντάρουν στην πτώση της λίρας θα πληρώσουν «πολύ βαρύ τίμημα», γνωρίζει όμως καλά πως τα θεμελιώδη δεδομένα της τουρκικής οικονομίας απέχουν πλέον μακράν από το «θαύμα της ισλαμικής ευμάρειας».
Στο τέλος του 2018 η χώρα μπήκε σε ύφεση για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό 20%, το ιδιωτικό χρέος σε ξένο νόμισμα αγγίζει πλέον τα 300 δις ευρώ, και οι αγορές και οι επενδυτές βλέπουν με εξαιρετική ανησυχία την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον για την υπόθεση των S-400. Και όταν τα οικονομικά «θαύματα» θαμπώνουν, η προσφυγή στις θεωρίες διεθνούς στοχοποίησης και στο δόγμα της τουρκικής ισχύος είναι η πρόσφορη διέξοδος – πόσο μάλλον ενώπιον μιας κρίσιμης εκλογικής αναμέτρησης.
Πέραν των προεκλογικών τακτικισμών ωστόσο, το στοιχείο που αξιολογείται περισσότερο από ελληνικούς διπλωματικούς κύκλους στην παρούσα φάση της τουρκικής νευρικότητας είναι τα νέα ενεργειακά και γεωπολιτικά δεδομένα στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο στην τριμερή σύνοδο κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ κυριολεκτικά εξόργισε την Άγκυρα. Πρόκειται για έναν εκνευρισμό που δεν αίρει μεν την επιμονή της Τουρκίας στην απόκτηση των S-400, εκτιμάται ωστόσο ότι μπορεί να την κάνει ακόμη πιο «εριστική» στα τεκτενόμενα επί της κυπριακής ΑΟΖ το επόμενο διάστημα.
Η εκτίμηση που διαμορφώνεται σε έμπειρους διπλωματικούς παράγοντες είναι πως ο τελικός στόχος του Ερντογάν είναι να αποτρέψει νέες έρευνες για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ πέραν των οικοπέδων όπου ήδη δραστηριοποιούνται δυτικές εταιρίες. Τούτο σημαίνει, εκ των πραγμάτων, υψηλή επαγρύπνηση σε Λευκωσία και Αθήνα κατά το επόμενο τρίμηνο, το οποίο θεωρείται κρίσιμο και ενδεικτικό για τις περαιτέρω προθέσεις της Άγκυρας.
Ειδικά, δε, στην Αθήνα η γραμμή της «ψυχραιμίας, αλλά και αποφασιστικότητας» δεν μεταβάλλεται, όμως η διπλωματική εγρήγορση έχει ενισχυθεί τα τελευταία 24ωρα. Στο πλαίσιο αυτό σήμερα θα κληθεί στο υπουργείο Εξωτερικών ο τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα για να του επιδοθεί αυστηρό διάβημα για τη χθεσινή παρενόχληση του πρωθυπουργικού ελικοπτέρου, ενώ όλα τα μηνύματα από την πλευρά της Αγκυρας «θα αξιολογούνται και θα απαντώνται, κατά περίπτωση, στο ενδεδειγμένο επίπεδο», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά διπλωματική πηγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.