Αμεση ανάλυση: Η νίκη Ερντογάν και η διαχείριση της διχασμένης Τουρκίας

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΛΛΙΣ

Μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην ανταπόκριση των πολιτών στο κάλεσμα του Ταγίπ Ερντογάν να βγουν στους δρόμους, ο Τούρκος πρόεδρος είναι πολιτικά ενισχυμένος. Θα προωθήσει άμεσα την αναθεώρηση του Συντάγματος για να εγκαθιδρύσει και τυπικά την θεσμική παντοδυναμία του, και παράλληλα θα προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς στην πλήρη «εκκαθάριση» των ενόπλων δυνάμεων σε όλες τις βαθμίδες ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο ανάλογης απόπειρας στο μέλλον.
Η μάχη για την εξουσία από στελέχη των ενόπλων δυνάμεων που επιχείρησαν να ανατρέψουν τον ισχυρό άνδρα της χώρας και έφεραν την Τουρκία στα πρόθυρα εμφυλίου, είναι μια ακόμη, η πλέον δραματική ένδειξη, ότι ένα τμήμα της τουρκικής κοινωνίας - και δεν είναι μόνο κάποιοι μεμονωμένοι στρατιωτικοί - αντιδρά έντονα στην υποχώρηση των κοσμικών χαρακτηριστικών της και την διολίσθηση προς τον ισλαμισμό.
Με δεδομένο τον πλήρη έλεγχο που έχει ο Ερντογάν στα σώματα ασφαλείας, η απόπειρα πραξικοπήματος που είχε την σιωπηρή υποστήριξη πολλών και προκάλεσε την ηχηρή αντίδραση πολύ περισσότερων, καταδεικνύει πως όχι μόνον η κοινωνία, αλλά και οι μηχανισμοί εξουσίας της γειτονικής χώρας είναι βαθιά διχασμένοι.
Η διαχείριση της διαίρεσης αυτής που απειλεί τον κοινωνικό και εθνοτικό ιστό της χώρας, απαιτεί λεπτούς χειρισμούς, ενωτικό πνεύμα και παραχωρήσεις, κινήσεις στις οποίες δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα προβεί ο Τούρκος πρόεδρος, κάτι που σημαίνει ότι το επόμενο διάστημα το κλίμα στη γειτονική χώρα θα παραμείνει εύθραυστο. Η αβεβαιότητα θα πλήξει την οικονομία, με την επενδυτική δραστηριότητα να υποχωρεί και τον τουρισμό να δέχεται ένα ακόμη πλήγμα.
Σε ό,τι αφορά το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία, ο Ερντογάν...

 συνέχεια
...βγαίνει κερδισμένος. Τη στιγμή που κάποιοι στρατιωτικοί είχαν συλλάβει την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, είχαν καταλάβει μέσα ενημέρωσης, και είχαν ανακοινώσει ότι ουσιαστικά ελέγχουν την χώρα, ο δημοφιλής πρόεδρος - με τους επαναλαμβανόμενους εκλογικούς θριάμβους στη διάρκεια των προηγούμενων 13 ετών - κάλεσε τον κόσμο να κινητοποιηθεί και να συγκεντρωθεί στις πλατείες και στους δρόμους για να αντιταχθεί στο πραξικόπημα. Η έκκλησή του βρήκε ανταπόκριση και εντός ολίγων ωρών το σκηνικό ανατράπηκε.
Ετσι, το πέμπτο πραξικόπημα στην σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας - μετά από αυτά που έλαβαν χώρα το '60, το ' 71, το ´80 αλλά και το '97 που είχε ως «θύμα» τον Ερμπακάν, τον πρώτο ισλαμιστή πρωθυπουργό - δεν έγινε τελικά πραγματικότητα. 
Οσο για τις σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, δεν είναι σαφής η πορεία που θα ακολουθήσουν. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι στην πρώτη αντίδρασή του περιορίσθηκε να εκφράσει την ελπίδα ότι θα υπάρξει ειρήνη και σταθερότητα στην Τουρκία. Σε ανάλογο πνεύμα κινήθηκε και η δήλωση του επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ που ζήτησε να μην υπάρξει αιματοχυσία. Οι συγκρατημένες τοποθετήσεις των ΗΠΑ και άλλων χωρών στο αρχικό στάδιο της κρίσης και ενώ το μέλλον του Τούρκου προέδρου παρέμενε αβέβαιο, αντανακλούν τα ανάμικτα συναισθήματα των δυτικών και όχι μόνο, έναντι του Ερντογάν, απόρροια της αυταρχικής διακυβέρνησής του στο εσωτερικό και της αμφίσημης συμπεριφοράς του στο εξωτερικό, όπου συχνά βλέπει παντού «εχθρούς» και στοχοποιεί «ξένες δυνάμεις». Στη συνέχεια, οι περισσότερες κυβερνήσεις εξέδωσαν ανακοινώσεις υποστηρικτικές της δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης της χώρας.
Εάν ο Τούρκος πρόεδρος επιλέξει την αρνητική ανάγνωση των αρχικών αντιδράσεων της διεθνούς κοινότητας, και με δεδομένο τον κυκλοθυμικό χαρακτήρα του, στην πορεία η στάση του έναντι των άλλων χωρών θα γίνει ακόμη πιο αντιδραστική και η συνεργασία μαζί τους πιο δύσκολη. Από την άλλη, το τελευταίο διάστημα έχει δώσει δείγματα ρεαλισμού και υπό αυτό το πρίσμα ίσως καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τον συμφέρει περισσότερο να δημιουργήσει γέφυρες με φίλους και συμμάχους, και όχι να αναζητήσει και πάλι εχθρούς. Και, άρα, θα εστιάσει στην στήριξη που του προσέφεραν, έστω και με μικρή καθυστέρηση.
kathimerini.gr