Απλή αναλογική και αναθεώρηση Συντάγματος. Άρθρο τού καθηγητή Μανόλη Γ. Δρεττάκη

21.07.2016, 15:07 

Συντάκτης: Μανόλης Γ. Δρεττάκης*

Η κατάθεση και η ψήφιση του νομοσχεδίου για την καθιέρωση της απλής αναλογικής –με δεδομένη τη δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ για την καθιέρωσή της– θα έπρεπε να έχει γίνει αμέσως μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Με το κλίμα που επικρατούσε τότε, πιθανότατα να συγκέντρωνε πάνω από 200 ψήφους.
Δυστυχώς η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. δεν το έπραξε. Το κατέθεσε εννιά μήνες μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, στις οποίες εκμεταλλεύτηκε το εκλογικό σύστημα ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγορούν την κυβέρνηση για καιροσκοπισμό. Αυτή η κατηγορία έχει βάση για τον λόγο που προαναφέρθηκε. Δεν έχουν, όμως, καμιά βάση οι ισχυρισμοί τους ότι το νομοσχέδιο αυτό είναι «κουρελού» ή ότι δεν έχει καμιά σχέση με την απλή αναλογική. Είναι η απλή αναλογική για τα κόμματα που ξεπερνούν το όριο εισόδου τους στη Βουλή και δεν έχει καμιά σχέση με το ισχύον εκλογικό σύστημα.
Η απόφαση για την καταψήφιση του νομοσχεδίου από τη Ν.Δ., υπέρμαχο της «ενισχυμένης αναλογικής», δηλαδή ενός καλπονοθευτικού εκλογικού συστήματος, ήταν αναμενόμενη, είναι όμως ακατανόητη η στάση των κομμάτων ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι και ΚΚΕ, δεδομένου ότι με τη στάση τους αυτή από τη μια μεριά χάνεται ακόμη μία ευκαιρία για την άμεση καθιέρωση της απλής αναλογικής και από την άλλη ενδέχεται να χαρίσουν 50 έδρες στη Ν.Δ., αν το κόμμα αυτό έλθει πρώτο στις επόμενες εκλογές.
Μετά την ψήφιση της απλής αναλογικής ο πρωθυπουργός πρόκειται να ανακοινώσει στις 24.7.16 τις προτάσεις του για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
Αναφερόμενος στο θέμα αυτό, σε συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ στις 14.7.16, τόνισε ιδιαίτερα εκείνη για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας (ΠτΔ) από τον λαό και ταυτόχρονα δήλωσε ότι δεν επιθυμεί δυαρχία, διότι «δεν είναι εποικοδομητική». Η πρότασή του αυτή είναι προβληματική.
Το πρώτο πρόβλημα είναι ποιοι θα έχουν το δικαίωμα να θέσουν υποψηφιότητα.
Οποιοσδήποτε πολίτης με δικαίωμα ψήφου και πάνω από μια ηλικία ή μόνο εκείνοι που θα υποδειχθούν από τα κόμματα της Βουλής, όπως συμβαίνει σήμερα με την εκλογή του ΠτΔ από τη Βουλή. Αν, όπως είναι πολύ πιθανό, η απάντηση είναι μόνο από αυτά τα κόμματα, τότε οι επιλογές του λαού θα είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι για να αποφευχθεί «η μη εποικοδομητική δυαρχία», η πρόταση για την εκλογή του ΠτΔ από τον λαό θα συνοδεύεται με...
 
συνέχεια
...τη διευκρίνιση ότι οι εξουσίες του δεν θα είναι εκείνες του Συντάγματος του 1975, αλλά μειωμένες. Αν πράγματι αυτή θα είναι η πρόταση του πρωθυπουργού, ενώ θα έχει ήδη ψηφιστεί από το κόμμα του η απλή αναλογική, είναι προφανές ότι θα συνιστά καταφανή αντίφαση.
Σχετικά με το θέμα αυτό, στο κεφάλαιο «Αναθεώρηση του Συντάγματος» του βιβλίου μου με τίτλο «Θεσμικός Εκσυγχρονισμός», που εκδόθηκε το 1995, έγραφα ότι «με την καθιέρωση της απλής αναλογικής αυτό που χρειάζεται δεν είναι η ενίσχυση των εξουσιών του ΠτΔ αλλά η ενίσχυση των εξουσιών της Βουλής».
Ολοι οι μέχρι σήμερα ΠτΔ, ανεξάρτητα από το κόμμα στο οποίο ανήκαν ή από το οποίο προτάθηκαν, λειτούργησαν στο πλαίσιο του ισχύοντος Συντάγματος χωρίς να υπάρξει καμιά εμπλοκή.
Κατά τη γνώμη μου η εκλογή ΠτΔ πρέπει να συνεχίσει να γίνεται από τη Βουλή με την προσθήκη στο αναθεωρημένο Σύνταγμα ότι στην περίπτωση που η σχετική διαδικασία αποβεί άκαρπη, και προκειμένου να αποφευχθεί η διάλυση της Βουλής, η εκλογή του να γίνεται από τον λαό.
Στο κεφάλαιο του βιβλίου μου του 1995 που προαναφέρθηκε, έκανα και μια σειρά προτάσεων για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Παραθέτω περιληπτικά ορισμένες από αυτές ως συμβολή στον διάλογο που θα γίνει για το θέμα αυτό:

• Καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου συστήματος διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών, των ευρωεκλογών, των δημοτικών και των περιφερειακών εκλογών.

• Αποτελεσματικότερος τρόπος ελέγχου των πράξεων και παραλείψεων της εκάστοτε κυβέρνησης από τη Βουλή. Π.χ. υποχρέωση του πρωθυπουργού να απαντά κάθε εβδομάδα σε ερωτήσεις των αρχηγών των κομμάτων και των υπουργών να προσέρχονται και να απαντούν σε ερωτήσεις των βουλευτών.

• Θέσπιση δημοψηφισμάτων για μείζονα θέματα τα οποία θα προτείνει ένας σημαντικός αριθμός πολιτών (π.χ. το 5% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους) και υποχρέωση της κυβέρνησης να εφαρμόζει τις αποφάσεις του λαού.

• Κατοχύρωση της πραγματικής ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης με επιλογή των επικεφαλής των Ανωτάτων Δικαστηρίων από πολυμελές αντιπροσωπευτικό σώμα αποτελούμενο από δικαστικούς, πανεπιστημιακούς, εκπροσώπους κομμάτων και κοινωνικών φορέων.

• Συγκρότηση Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής και Αμυνας με μέλη τους αρχηγούς των κομμάτων της Βουλής (και όχι υπουργούς ή εκπροσώπους των κομμάτων) για τη χάραξη και εφαρμογή μιας εθνικής πολιτικής στα θέματα αυτά.

• Συγκρότηση Εθνικών Συμβουλίων για τη διαμόρφωση εθνικής πολιτικής στα θέματα Παιδείας, Υγείας, Κοινωνικής Ασφάλειας και προστασίας της οικογένειας.

Θέσπιση ειδικών διατάξεων για την προστασία, τη συντήρηση και την προβολή της μοναδικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
* πρώην: αντιπροέδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ