Πρόσωπο της χρονιάς για τους Financial Times...

...η γυναίκα που κατήγγειλε τη σεξουαλική παρενόχληση που υπέστη στην Uber...

Leslie Hook

San Francisco Correspondent, Financial Times

Όταν η Σούζαν Φάουλερ έπιασε δουλειά στην Uber στα τέλη του 2015, η εταιρεία έμοιαζε ασταμάτητη. Η νεοφυής επιχείρηση επεκτεινόταν ραγδαία και είχε τη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή αξία στο είδος της. Για μηχανικούς λογισμικού, όπως η κυρία Φάουλερ, ήταν συναρπαστικό να δουλεύει πάνω στην εφαρμογή που άλλαζε τις συγκοινωνίες. Οι υπάλληλοι φορούσαν με καμάρι τα εταιρικά μπλουζάκια στο Σαν Φρανσκίσκο. Αλλά, δύο χρόνια μετά, αυτά τα μπλουζάκια έχουν χαθεί από τους δρόμους και η Uber βρίσκεται σε κρίση. Έπειτα από αλλεπάλληλα πλήγματα, η εταιρεία έχει φτάσει να συμβολίζει όλα τα στραβά στον κόσμο της ψηφιακής επιχειρηματικότητας. Κι αυτό, σε μεγάλο βαθμό, οφείλεται στη Σούζαν Φάουλερ.

Τον περασμένο Φεβρουάριο δημοσίευσε στην προσωπική της ιστοσελίδα αυτά που έζησε στην Uber, αποκαλύπτοντας μια εταιρεία που βρισκόταν εκτός ελέγχου. Η κυρία Φάουλερ περιέγραψε τη σεξουαλική παρενόχληση που υπέστη, όπως την πρόταση για σεξ που της έκανε το αφεντικό της την πρώτη ημέρα που μπήκε στην ομάδα του. Το Τμήμα Προσωπικού έκανε τα στραβά μάτια στις διαμαρτυρίες της, αναφέροντας ότι εκείνος ήταν ένα άτομο με «υψηλή απόδοση». Η ανάρτησή της για αυτό το περιστατικό και για άλλα διαδόθηκε αστραπιαία. Η κυρία Φάουλερ είχε τραβήξει μια κλωστή που θα οδηγούσε στο μεγάλο ξήλωμα...
συνέχεια...
Στην πορεία, η 26χρονη, που γεννήθηκε σε μια αγροτική περιοχή στην Αριζόνα και μορφώθηκε διαβάζοντας στην τοπική βιβλιοθήκη για να μπει στο πανεπιστήμιο, βρέθηκε στο επίκεντρο των τριών σημαντικότερων τάσεων της χρονιάς. Η περιγραφή της για το αληθινό εργασιακό περιβάλλον στην Uber προκάλεσε μια κρίση που έθεσε σε αμφιβολία την ίδια τη βιωσιμότητα της εταιρείας. Διαμόρφωσε επίσης εν μέρει την αυξανόμενη αντίδραση στη δύναμη και την επιρροή των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών. Πάνω από όλα, η παρέμβασή της συνέβαλε όσο λίγες στη χιονοστιβάδα των καταγγελιών για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και επιθέσεις που οδήγησαν στην πτώση μερικούς από τους σημαντικότερους άνδρες στον χώρο των ΜΜΕ, της ψυχαγωγίας και των επιχειρήσεων. Μια χιονοστιβάδα που θα μπορούσε να βελτιώσει τον τρόπο αντιμετώπισης των γυναικών στους εργασιακούς χώρους.

«Οι γυναίκες μιλούσαν επί πολλά χρόνια, αλλά σπάνια τις πίστευαν, ενώ σχεδόν ουδέποτε υπήρχαν πραγματικές συνέπειες για τους δράστες» δήλωσε η κυρία Φάουλερ. «Αυτή τη χρονιά τα πράγματα άλλαξαν εντελώς».

Μέσα στην Uber η ιστορία της προκάλεσε αίσθηση. Ήταν τόσο καταδικαστική γιατί περιέγραψε λεπτομερώς τη συνενοχή του Τμήματος Προσωπικού της εταιρείας και ανώτερων διευθυντικών στελεχών που προστάτευσαν τον δράστη. Μερικές ημέρες μετά την ανάρτησή της, οι υπάλληλοι έκλαιγαν στη συνάντηση όλων των στελεχών της εταιρείας που έγινε για να συζητηθεί αυτό το θέμα. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Uber άρχισε μια σειρά από έρευνες, αποφάσισε ενδοεταιρικές μεταρρυθμίσεις και δημιούργησε μια κόκκινη γραμμή για καταγγελίες τέτοιων περιστατικών, που είχαν ως αποτέλεσμα να απολυθούν περισσότεροι από είκοσι υπάλληλοι.

Εκτός Uber οι αντιδράσεις ήταν εξίσου δραματικές. Οι επενδυτές άρχισαν να διερωτώνται κατά πόσον ο Τράβις Κάλανικ, ο αμφιλεγόμενος εκτελεστικός διευθυντής -ο οποίος συνήθιζε να αναφέρεται στην εταιρεία ως “Boob-er” γιατί τον βοηθούσε να γνωρίζει γυναίκες (ΣτΜ.: λογοπαίγνιο με τη λέξη Boobs, που σημαίνει στήθη)-, είχε δημιουργήσει μια δηλητηριώδη εταιρική κουλτούρα. Η πτώση του ηθικού στο εσωτερικό της Uber συνέβαλε σε μια σειρά από καταστροφικές διαρροές, ανάμεσά τους οι αποκαλύψεις για την κακοδιαχείριση των ιατρικών αρχείων ενός θύματος βιασμού καθώς και για την ύπαρξη του Greyball, ενός συστήματος για την παραπλάνηση των ρυθμιστικών αρχών. Ο εκτελεστικός διευθυντής υποσχέθηκε ότι θα αλλάξει, αλλά μέχρι τον Ιούνιο οι επενδυτές είχαν απαιτήσει την παραίτησή του.

«Η επιστολή της Σούζαν Φάουλερ ήταν καθοριστική για εμάς» είπε η Φρίντα Καπόρ Κλάιν, εταίρος στην Kapor Capital που είχε επενδύσει στην Uber. “Προσπαθούσαμε να πείσουμε την εταιρεία να το αντιμετωπίσει παρασκηνιακά. Αλλά μετά την ανάρτηση της Σούζαν, (το θέμα) είχε ξεπεράσει τόσο πολύ την κόκκινη γραμμή, που ήταν καιρός για δραστικές ενέργειες».

Αυτοδίδακτη
Η Uber δεν θα μπορούσε να είχε βρει μια πιο απίθανη νέμεση από τη μικροσκοπική κυρία Φάουλερ, η οποία μεγάλωσε, όπως λέει, μέσα στη φτώχεια, ένα από επτά αδέλφια μιας οικογένειας που ζούσε σε μια μικρή επαρχιακή κωμόπολη 600 κατοίκων στην Αριζόνα. Ο πατέρας της ήταν ιεροκήρυκας, ιερέας φυλακών και για κάποιο διάστημα καθηγητής Γυμνασίου. Η κυρία Φάουλερ δεν τέλειωσε ποτέ το Γυμνάσιο, ήταν αυτοδίδακτη, γιατί εργαζόταν. Κρατούσε παιδιά και δούλευε σε ράντσα, ενώ διάβαζε παράλληλα στην τοπική βιβλιοθήκη. Χωρίς να έχει λάβει επίσημη εκπαίδευση, αλλά αποφασισμένη να πάει στο πανεπιστήμιο, υπέβαλε στη σχετική αίτησή της τον κατάλογο των βιβλίων που είχε διαβάσει. Κέρδισε μια θέση στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα για να σπουδάσει Φιλοσοφία, αλλά πήρε μετεγγραφή στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, από όπου πήρε πτυχίο Φυσικής. Κατά τον τελευταίο χρόνο των σπουδών της, έφτιαξε ένα blog (ιστολόγιο) με τίτλο «Εάν η Σούζαν μπορεί να μάθει Φυσική, μπορώ κι εγώ», εξηγώντας πώς τα κατάφερε η ίδια παρ' ότι δεν είχε κάνει Μαθηματικά Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Όταν πήγε στην Uber, σε ηλικία 24 ετών, ήταν ήδη φυσικός και επιστήμονας ηλεκτρονικών υπολογιστών. Έγραψε το πρώτο βιβλίο της για την αρχιτεκτονική λογισμικού ενώ εργαζόταν ήδη στην εταιρεία.

Μετά την αποχώρησή της από την Uber, τον περασμένο Δεκέμβριο η Σούζαν Φάουλερ διατήρησε χαμηλό προφίλ. Εργάζεται τώρα στη νεοφυή επιχείρηση πληρωμών Stripe και λέει ότι δεν φανταζόταν πως η ανάρτησή της θα είχε τόσο μεγάλη επίπτωση. “Περίμενα ότι οι αντιδράσεις θα σβήσουν, αλλά αυτό δεν συνέβη. Έγινε κάτι πολύ πιο μεγάλο από εμένα, πολύ πιο μεγάλο από την Uber”.

Μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος
Η Σούζαν Φάουλερ λέει ότι αισθάνθηκε πως είχε την υποχρέωση να προβεί σε αποκαλύψεις γιατί «αυτό ήταν το σωστό». Προσθέτει ότι συνέβαλε σε αυτό και η προσωπική της διαδρομή, που διαφέρει πολύ από εκείνη των συναδέλφων της στη Σίλικον Βάλεϊ. «Όταν ήμουν νεότερη πίστευα ότι ο ασυνήθιστος τρόπος της ανατροφής μου αποτελούσε μια αδυναμία, αλλά τα τελευταία χρόνια έμαθα να τον βλέπω σαν μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις μου. Ποτέ δεν μου χάρισαν το παραμικρό. Έπρεπε να αγωνιστώ για όλα όσα ήθελα να αποκτήσω, όπως την εκπαίδευση. Όταν υπήρξα θύμα παρενόχλησης και διακρίσεων, πάλεψα με όλες μου τις δυνάμεις γιατί δεν πέρασα όλα όσα πέρασα, δεν δούλεψα τόσο σκληρά σε όλη μου τη ζωή για να έρθει κάποιος έτσι απλά να μου τα πάρει».

Όταν έκανε την ανάρτησή της η Σούζαν Φάουλερ, το σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης στην Uber ίσως να φαινόταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Αλλά τα σεισμικά κύματα έφτασαν πολύ πιο μακριά από μια εταιρεία. Τη χρονιά που φεύγει, ένας άνευ προηγουμένου αριθμός γυναικών μίλησαν δημόσια για τη σεξουαλική παρενόχληση και οι συνέπειες για τους δράστες είναι επίσης χωρίς προηγούμενο.

Στη Σίλικον Βάλεϊ γυναίκες επιχειρηματίες περιέγραψαν πως οι συναντήσεις τους με εν δυνάμει επενδυτές εξελίσσονταν σε «χουφτώματα» και απαράδεκτες προτάσεις. Το κύμα των καταγγελιών προκάλεσε απολύσεις και παραιτήσεις πολλών τρανταχτών ονομάτων από τον επιχειρηματικό κόσμο, ανάμεσά τους ο εκτελεστικός διευθυντής της SoFi (εταιρεία δανεισμού online) Μάικ Κάγκνεϊ και ο Τζάστιν Κάλμπεκ, συνιδρυτής του επενδυτικού ομίλου Binary Capital.

Το κύμα έγινε τσουνάμι
Έπειτα από μερικούς μήνες, το παλιρροϊκό κύμα έφτασε στο Χόλιγουντ. Η εφημερίδα “New York Times” και το περιοδικό “New Yorker” αποκάλυψαν τον Οκτώβριο ότι ο μεγιστάνας του Χόλιγουντ Χάρβεϊ Γουίνστιν εφάρμοζε επί δεκαετίες μία πατέντα σεξουαλικής παρενόχλησης και επιθέσεων. Ο Γουίνστιν απολύθηκε από την ομώνυμη εταιρεία του και έχει τεθεί υπό έρευνα σε τουλάχιστον δύο χώρες. Μεταξύ των δεκάδων ηθοποιών που τον κατηγορούν είναι η Γκουίνεθ Πάλτροου και η Ρόουζ Μακ Γκάουαν.

Εν τω μεταξύ, η εκστρατεία #MeToo εξαπλώθηκε στα κοινωνικά δίκτυα καθώς εκατομμύρια γυναικών και μερικοί άνδρες μοιράστηκαν τις προσωπικές τους ιστορίες σεξουαλικής παρενόχλησης, επίθεσης και κακοποίησης. Το κίνημα μεγαλώνει διαρκώς. Τον Νοέμβριο αστέρες της αμερικανικής τηλεόρασης, ανάμεσά τους ο Τσάρλι Ρος και ο Μάτ Λάουερ, αναγκάστηκαν να παραιτηθούν εξαιτίας των αποκαλύψεων για παρενόχληση συναδέλφων τους. Στην πολιτική, ο γερουσιαστής Αλ Φράνκεν και οι βουλευτές Τζον Κόνιερς και Τρεντ Φρανκς ανακοίνωσαν ότι αποσύρονται ύστερα από παρόμοιες καταγγελίες. Στο Κογκρέσο κατατέθηκε τον περασμένο μήνα ένα νομοσχέδιο που θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι υπάλληλοί του θα μπορούν να αναφέρουν την παρενόχληση.

«Έχουν αρχίσει να πέφτουν οι μάσκες για πολλούς ανθρώπους που τους θεωρούσαν αξιοσέβαστους, που τους έπαιρναν στα σοβαρά» λέει η Ρόμπιν Λάκοφ, καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Στο παρελθόν, ένα σεξουαλικό σκάνδαλο μπορεί να βρισκόταν στα πρωτοσέλιδα για μερικούς μήνες και κατόπιν εξαφανιζόταν. «Αυτό εδώ φαίνεται ότι έχει μεγάλες ρίζες, γιατί διαρκώς ξεφυτρώνουν κι άλλα» προσθέτει.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συμβαίνει αυτό τώρα, αλλά εξηγείται τουλάχιστον εν μέρει από την παρουσία στον Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αποδεδειγμένα καυχιόταν για σεξουαλικές επιθέσεις εναντίον γυναικών. Σε ένα ηχογραφημένο ντοκουμέντο από το 2005, που δημοσιοποιήθηκε λίγο πριν από τις περσινές εκλογές, ο κύριος Τραμπ λέει: « Όταν είσαι αστέρι, σε αφήνουν να το κάνεις. Μπορείς να κάνεις τα πάντα... Τις αρπάζεις από το μουνί. Μπορείς να κάνεις τα πάντα». Έκτοτε, τουλάχιστον 16 γυναίκες έχουν κατηγορήσει δημόσια τον Ντόναλντ Τραμπ για σεξουαλική παρενόχληση. Η εκλογή του στο ανώτατο αξίωμα της χώρας, παρά αυτές τις δηλώσεις του, πυροδότησε έντονες αντιδράσεις. Την επομένη της ορκωμοσίας του, εκατομμύρια γυναικών βγήκαν στους δρόμους σε εκατοντάδες πόλεις για τη Διαδήλωση των Γυναικών.

Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν παίξει και αυτά έναν ρόλο. Η Σούζαν Φάουλερ, που βρίσκεται διαρκώς στο Twitter, λέει ότι τα κοινωνικά δίκτυα έχουν έναν πολύ θετικό ρόλο στο κίνημα. «Έδωσαν φωνή σε πολλούς, όπως εγώ, που χωρίς αυτά δεν θα είχαμε μια πλατφόρμα. Το #MeToo αποτελεί ένα τέλειο παράδειγμα... Έκανε τον υπόλοιπο κόσμο να καταλάβει επιτέλους την πραγματική έκταση της ανάρμοστης συμπεριφοράς εναντίον των γυναικών και τη ζημιά που προκαλεί».

Ένας άλλος λόγος που το 2017 αποτελεί σημείο καμπής είναι οι μεγάλοι αριθμοί: γυναίκες που εμπνεύστηκαν από άλλες που μίλησαν ανοιχτά. «Οπωσδήποτε ήταν ένα παράδειγμα για μένα» είπε η Τσέριλ Γιο, μια επιχειρηματίας που μίλησε δημόσια τον Ιούλιο για την επίθεση που δέχτηκε η ίδια. Αποφάσισε και εκείνη να δημοσιεύσει την εμπειρία της στο Διαδίκτυο αντί να μιλήσει σε έναν δημοσιογράφο ή να απευθυνθεί σε δικηγόρο. «Εάν δεν είχα δει τι έγινε στην Uber μετά την ανάρτηση, δεν θα τολμούσα να γράψω για τη δική μου εμπειρία» είπε.

Ο ρόλος των κινημάτων
Η πολιτισμική μετατόπιση που συνέβη αυτή τη χρονιά είναι επίσης αποτέλεσμα της δουλειάς που κάνουν επί δεκαετίες ακτιβιστές και ηγέτες του αγώνα για ίσα δικαιώματα. Η κυρία Κλάιν συνδέει το κύμα των καταγγελιών με γεγονότα όπως η κατάθεση της Ανίτα Χιλ το 1991. Στην κατάθεσή της, που μεταδόθηκε από την τηλεόραση και συγκλόνισε τη χώρα, η Χιλ περιέγραψε τη σεξουαλική επίθεση του Κλάρενς Τόμας ο οποίος προοριζόταν για δικαστής του Ανώτατου Δικαστηρίου. Επίσης, το συνδέει με την ίδρυση του κινήματος Me Too πριν από μια δεκαετία από την ακτιβίστρια Ταράνα Μπερκ.

Οι προηγούμενες γενιές ακτιβιστριών συχνά θεωρούσαν σύνθετο το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης και έδιναν έμφαση στην ίση αμοιβή και στο δικαίωμα της μητρότητας. Οι γυναίκες που μιλούσαν για την παρενόχληση συχνά βρίσκονταν κατηγορούμενες οι ίδιες, ενώ οι καριέρες τους καταστρέφονταν.

Η Λίλι Λεντμπέτερ, αγωνίστρια για την ίση αμοιβή, της οποίας η υπόθεση κατά των διακρίσεων έφτασε στο Ανώτατο Δικαστήριο και είχε ως αποτέλεσμα τη νομοθετική πράξη για τη δίκαιη αμοιβή το 2009 που φέρει το όνομά της (Lilly Ledbetter Fair Pay Act), δήλωσε ότι καλωσορίζει το κίνημα #MeToo. «Μακάρι να είχε γίνει νωρίτερα» είπε. «Είμαι πολύ ευτυχής που όλο αυτό έρχεται τώρα στο προσκήνιο». Θυμάται πως και η ίδια έπεσε θύμα παρενόχλησης στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ένας διευθυντής της ζήτησε να κάνει σεξ μαζί του για να της δώσει θετική αξιολόγηση. Τότε δεν το είχε αναφέρει. «Αυτό το άφησα να περάσει» είπε. “Σήμερα οι άνθρωποι υποστηρίζουν καλύτερα ο ένας τον άλλο” λέει. «Πιστεύω ότι στην αρχή οι γυναίκες δεν εμπιστεύονταν ούτε υποστήριζαν η μία την άλλη και ότι τώρα είναι καλύτερες σε αυτό. Υπάρχουν εταιρείες που αναθεωρούν την πολιτική τους».

Την ίδια στιγμή όμως εκφράζονται φόβοι από ορισμένους για υπόγειες αρνητικές επιπτώσεις και διακρίσεις κατά των γυναικών στους χώρους εργασίας.

«Το ποσοστό των ανδρών που θα φοβούνται να βρεθούν μόνοι με μια γυναίκα συνάδελφο θα πρέπει να βρίσκεται τώρα στα ύψη» έγραψε η Σέριλ Σάντμπεργκ, διευθύντρια λειτουργίας του Facebook, σε πρόσφατη ανάρτησή της. «Σαν να ακούω ήδη τις αντιδράσεις: 'Να γιατί δεν θα πρέπει να προσλαμβάνετε γυναίκες'. Όντως, να γιατί θα έπρεπε» έγραψε η ίδια.

Η κυρία Φάουλερ είναι έγκυος στον όγδοο μήνα. Στη Stripe είναι αρχισυντάκτρια ενός περιοδικού που απευθύνεται κυρίως σε μηχανικούς λογισμικού. Επίσης ετοιμάζει ένα βιβλίο και μια ταινία για την εμπειρία της.

Από την άλλη πλευρά, οι τύχες της Uber έχουν αλλάξει πολύ περισσότερο από όσο θα φανταζόταν κανείς. Η εταιρεία που κάποτε έμοιαζε ανίκητη είδε την αξία των μετοχών της να πέφτει από τα 71 δισεκατομμύρια δολάρια σε 54 δισ. ενώ απώλεσε μερίδιο της αγοράς στις ΗΠΑ. «Θα άλλαζε η Uber εάν δεν είχε υπάρξει η ανάρτηση της Σούζαν; Δεν ξέρω» παραδέχθηκε κατ' ιδίαν ένα ανώτερο στέλεχος. «Οπωσδήποτε η ανάρτησή της μας έδωσε την αποφασιστικότητα που χρειαζόμασταν για να αλλάξουμε».

Η διαφορά ανάμεσα στους επαίνους για την κυρία Φάουλερ και στην κρίση στην Uber ίσως φανερώνει όσο τίποτα άλλο το πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα για τις γυναίκες που καταγγέλλουν την παρενόχληση.

Αλλά υπάρχει ένα κόστος. «Το πιο δύσκολο για έναν μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος είναι ότι με αυτό που κάνεις εκτοπίζεις και επισκιάζεις όλες τις άλλες φιλοδοξίες για την καριέρα σου, όλα όσα έχεις πετύχει. Δεν είσαι πλέον η μηχανικός ή η φυσικός ή η συγγραφέας. Είσαι ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος» λέει η κυρία Φάουλερ. Αλλά, τονίζει, αυτό είναι «ένας τίτλος τιμής».