Οριάν Εξπρές: Το πρώτο διακρατικό τρένο της Ευρώπης...

Το σαγηνευτικό Οριάν Εξπρές που έζησε περισσότερους θρύλους κι από τα χιλιόμετρά που έκανε

Το τρένο που χρησιμοποιούσαν οι κατάσκοποι ως μυστικό όπλο 

και ήθελε να καταστρέψει ο Χίτλερ

Για τους περισσότερους από μας, το Οριάν Εξπρές είναι περισσότερο προϊόν μύθου παρά υλική οντότητα.

Εκεί έλυσε εξάλλου ο Ηρακλής Πουαρό την πλέον περίφημη υπόθεσή του, από κει εξαφανίστηκε μυστηριωδώς αυτή η γυναίκα στο φιλμ του Άλφρεντ Χίτσκοκ και το ίδιο τρένο πήρε ακόμα και ο Τζέιμς Μποντ για να φτάσει από την Κωνσταντινούπολη στο Λονδίνο.
Αλλά και ο «Δράκουλας» του Μπραμ Στόκερ, πώς ταξίδεψε νομίζετε από το Παρίσι στη Βάρνα; Ή ο Φιλέας Φογκ, με τον ίδιο τρόπο δεν αποβιβάστηκε στην Κωνσταντινούπολη; Ακόμα και δεκαετίες αργότερα, όταν είπε να εξαφανίσει ένα βαγόνι, το ίδιο τρένο χρησιμοποίησε για τα ταχυδακτυλουργικά του και ο μάγος Ντέιβιντ Κόπερφιλντ. Ακόμα και τα Χελωνονιντζάκια επιβιβάστηκαν κάποια στιγμή πάνω του για τις καρτουνίστικες περιπέτειές τους!
Ποιο άλλο μέσο φιλοξενούσε άλλωστε στο εσωτερικό του βασιλιάδες, αριστοκράτες, αρχηγούς κρατών και διασημότητες πλάι σε τσαρλατάνους, καιροσκόπους, απατεώνες, λαθρέμπορους και κάθε είδους εγκληματίες; 

Ποιο άλλο τρένο μπόλιαζε τον κοσμοπολιτισμό της Ευρώπης με το μυστηριώδες της Ανατολής; Ή την ίντριγκα με την πολυτέλεια;
Η Ταχεία της Ανατολής, το Οριάν Εξπρές, υπήρξε όμως και ως το πρώτο ποτέ διακρατικό τρένο της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι όσα θα ζούσε θα το έκαναν να μοιάζει με φανταστικό αφήγημα…Ποιο άλλο τρένο μπόλιαζε τον κοσμοπολιτισμό της Ευρώπης με το μυστηριώδες της Ανατολής; Ή την ίντριγκα με την πολυτέλεια;
Η Ταχεία της Ανατολής, το Οριάν Εξπρές, υπήρξε όμως και ως το πρώτο ποτέ διακρατικό τρένο της Ευρώπης. Παρά το γεγονός ότι όσα θα ζούσε θα το έκαναν να μοιάζει με φανταστικό αφήγημα…

Το διηπειρωτικό όραμα του πάμπλουτου γόνου

Ήταν το 1865 όταν ο Georges Nagelmackers, γιος ενός μεγιστάνα βέλγου τραπεζίτη, οραματίστηκε «ένα τρένο που θα διέτρεχε την ήπειρο και θα κυλούσε πάνω σε μια συνεχή κορδέλα από μέταλλο για περισσότερο από 1.500 μίλια». Ο κληρονόμος είχε βρεθεί μόλις στις ΗΠΑ και είχε ζήσει από κοντά τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα των ταξιδιών με το τρένο.
Δεν θα ξεχνούσε ποτέ, υποσχόταν, τη χωρίς προηγούμενο πολυτέλεια που αντίκρισε στα «βαγόνια ύπνου» του Τζορτζ Πούλμαν και είχε πεισμώσει να τη φέρει στην Ευρώπη. Τα χρόνια πέρασαν, αλλά ο Georges δεν ξέχασε την υπόσχεσή του. Το 1882 κάλεσε λοιπόν μερικούς υψηλούς προσκεκλημένους σε ένα ταξιδάκι 2.000 χιλιομέτρων με το τρένο που είχε μετασκευάσει για αυτόν τον σκοπό.
«Train Eclair de luxe» το είπε και ξεκίνησαν από το Παρίσι στις 10 Οκτωβρίου για τη Βιέννη, επιστρέφοντας στον Σταθμό του Στρασβούργου στις 14 του μήνα. Όλοι έμειναν κατενθουσιασμένοι, κι έτσι την επόμενη χρονιά, μέσα σε οικονομικές περιπέτειες και μάχες με τους εθνικούς σιδηροδρόμους των ευρωπαϊκών χωρών, ο Nagelmackers ιδρύει τη Compagnie Internationale des Wagons-Lits (τα «wagons-lits» ήταν η ακριβής γαλλική μετάφραση των «βαγονιών ύπνου» του Πούλμαν) και εγκαινιάζει το πρώτο ταξίδι από το Παρίσι στη μακρινή Κωνσταντινούπολη.
Οι εφημερίδες άρχισαν να αποκαλούν το δρομολόγιο «Ταχεία της Ανατολής», Οριάν Εξπρές δηλαδή, αν και η Πόλη έμελλε να ήταν η μακρινότερη Ανατολή που θα έφτανε ποτέ το δρομολόγιο. Και δεν θα έφτανε μάλιστα εκεί παρά το 1889, καθώς μέχρι τότε σταματούσε στη Βάρνα της Βουλγαρίας και περνούσες στην Κωνσταντινούπολη με καράβι. Στον Nagelmackers άρεσε πάντως το παρατσούκλι και το υιοθέτησε επισήμως για το τρένο του το 1891.

Στο πρώτο του ταξίδι ως διηπειρωτικός σιδηρόδρομος στις 4 Οκτωβρίου 1883, το Οριάν Εξπρές έφτασε ως τη Ρουμανία περνώντας από Μόναχο και Βιέννη. Επέβαιναν πλήθος δημοσιογράφων εντός του, ώστε να μεταδώσουν στα πέρατα της Ευρώπης το χαρμόσυνο μήνυμα για την πολυτέλεια και την ομορφιά του συρμού.
Ο δαιμόνιος Nagelmackers, ένας πανέξυπνος επιχειρηματίας, είχε κανονίσει μάλιστα να υπάρχουν διάσπαρτα στη διαδρομή -και σίγουρα στους σταθμούς- παλιά βαγόνια του Πούλμαν, ώστε να φαίνεται η διαφορά με το ολοκαίνουριο Οριάν Εξπρές! Το εσωτερικό του οποίου θύμιζε εξάλλου πανάκριβο ξενοδοχείο με τις ξύλινες επενδύσεις του απ’ άκρη σ’ άκρη, τα καθίσματα από δέρμα ανώτερης ποιότητας και τα μεταξωτά σεντόνια στα κρεβάτια.
Αυτές οι 80 ώρες που διαρκούσε το ταξίδι από το Παρίσι ως την Κωνσταντινούπολη περνούσαν χωρίς να το καταλάβεις, καθώς το μάτι είχε πάντα κάτι να χαζέψει στο μεγαλοπρεπές τρένο. Όταν δεν έπεφτε στους ίδιους τους επιβάτες φυσικά…

Ο βασιλιάς των τρένων

Δεν θα έπαιρνε πολύ στο Οριάν Εξπρές να γίνει ο αγαπημένος τρόπος μετακίνησης της ευρωπαϊκής βασιλικής και αριστοκρατικής ελίτ. Αν και κάποιους βασιλιάδες κάτι τους έπιανε εντός του και επιδείκνυαν ομολογουμένως περίεργη συμπεριφορά. Ο Φερδινάνδος Α’ της Βουλγαρίας, για παράδειγμα, που φοβόταν όσο τίποτα μην τον δολοφονήσουν, κλειδαμπαρωνόταν στο μπάνιο και δεν έβγαινε με τίποτα.
Όταν βγήκε κάποια στιγμή, επέμενε να οδηγήσει ο ίδιος το τρένο στην επικράτεια της χώρας του, καθώς ήταν ερασιτέχνης μηχανικός και ήξερε υποτίθεται από τέτοια. Του το επέτρεψαν τελικά, βασιλιάς καθώς ήταν, και εκείνος τους αντάμειψε χαρίζοντας στο τρένο τις υψηλότερες ταχύτητες που έπιασε ποτέ. Πολύ πάνω από το όριο ασφαλείας!
Αλλά και ο Λεοπόλδος Β’ του Βελγίου πέρασε όλο το ταξίδι μέχρι την Κωνσταντινούπολη κανονίζοντας με κάποιους τούρκους αξιωματούχους πώς θα περνούσε μερικές βραδιές με το χαρέμι υψηλόβαθμου αξιωματούχου της Υψηλής Πύλης. Ο τσάρος Νικόλαος Β’ έκανε ακόμα μεγαλύτερα καμώματα, ζητώντας από την ιδιοκτήτρια εταιρία να του φτιάξει καινούρια βαγόνια με τις δικές του προδιαγραφές για κείνο το ταξιδάκι του στη Γαλλία.

Τα συγκεκριμένα βαγόνια μάλιστα, που δεν είχαν λάβει καμία μέριμνα για την ασφάλεια των επιβατών, ήταν αυτά που θα γκρεμοτσάκιζαν τον γάλλο πρόεδρο Πολ Ντεσανέλ μέσα στο κατασκόταδο. Ένα γεγονός που θα του έφερνε τέτοια ντροπή και γελοιοποίηση από τα μέσα που θα συνέβαλε τα μέγιστα στην παραίτησή του!
Πέρα από τις περιπέτειες των γαλαζοαίματων όμως, στον κολοφώνα της δόξας και της λειτουργίας του το Οριάν Εξπρές λειτουργούσε ως κινούμενος πρακτόρικος κύκλος! «Κατάσκοπος Εξπρές» το έλεγαν αυτοί που ήξεραν, καθώς έτσι όργωναν την ήπειρο οι μυστικοί πράκτορες των ευρωπαϊκών κρατών.
Το Οριάν Εξπρές απλοποιούσε κατά πολύ τη δουλειά τους, φέρνοντάς τους σε άμεση επαφή με κρατικούς αξιωματούχους, διπλωμάτες, πρίγκιπες και αριστοκράτες, τους συνήθεις στόχους τους δηλαδή, την ίδια ώρα που τους χάριζε άνετα και ξεκούραστα ταξίδια. Οι περισσότεροι εξάλλου VIP ταξιδιώτες είχαν συνομιλήσει και δειπνήσει με τον βρετανό εντομολόγο Robert Baden-Powell, που ήταν μόνιμος κάτοικος του τρένου καθώς όργωνε την Ευρώπη κυνηγώντας πεταλούδες.
Η πραγματική του δουλειά ήταν βέβαια να είναι κατάσκοπος της Αγγλίας και από έντομα δεν σκάμπαζε τίποτα. Όλα τα περίτεχνα σχέδιά του με τα φανταχτερά φτερά των πεταλούδων δεν ήταν σε τελική τίποτα άλλο από κωδικοποιημένες αναπαραστάσεις των οχυρώσεων που έβλεπε στις δαλματικές ακτές, μια πρακτόρικη δράση που θα βοηθούσε τα μέγιστα το βρετανικό και ιταλικό ναυτικό κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Παρά το γεγονός ότι οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι θα περιόριζαν δραστικά τα δρομολόγια και τη λειτουργία του Οριάν Εξπρές, ένα βαγόνι έμελλε να παίξει έναν εξόχως συμβολικό ρόλο και στις δύο οικουμενικές συρράξεις. Στις 11 Νοεμβρίου 1918, σε βαγόνι της Ταχείας της Ανατολής υπέγραψαν οι γερμανοί αξιωματικοί την παράδοσή τους ενώπιον διοικητή των Συμμάχων που είχε μετατρέψει το βαγκόν-λι σε κινητό στρατηγείο.
Οι Γάλλοι το επεδείκνυαν με καμάρι στο Παρίσι μέχρι τον Ιούνιο του 1940, όταν ο ίδιος ο Χίτλερ παρήγγειλε να το ρυμουλκήσουν στο ακριβές σημείο όπου είχε υπογραφεί η γερμανική παράδοση πριν από 22 χρόνια. Όταν έφτασε εκεί το ιστορικό βαγόνι, ο Φύρερ υπαγόρευσε από το εσωτερικό του τους όρους της παράδοσης των Γάλλων στο Γ’ Ράιχ!
Κι όταν τέσσερα χρόνια αργότερα η ήττα του έμοιαζε αναπόδραστη, είχε το μυαλό μέσα στον πανικό των ημερών να παραγγείλει να ανατινάξουν το συγκεκριμένο βαγόνι, καθώς θα γινόταν «τρόπαιο για τους Συμμάχους για μια ακόμα φορά»!

Κανένα σαν αυτό

Και τι απέμεινε από το Οριάν Εξπρές και τους θρύλους που γεννήθηκαν ή πέθαναν εντός του; Ειδικά στα κατοπινά χρόνια, όταν η εταιρία του Nagelmackers εγκαινίασε αρκετά ελαφρώς διαφορετικά δρομολόγια και πολλές ακόμα σιδηροδρομικές εταιρίες άρχισαν να κολλούν αυτό το «Οριάν Εξπρές» στα βαγόνια τους θέλοντας να κλέψουν λίγη από την αίγλη του αυθεντικού;
«Απευθείας Οριάν Εξπρές», «Νοσταλγικό Οριάν Εξπρές», «Ιστορικό Οριάν Εξπρές» και άλλα τέτοια υπέροχα έφερναν πλέον βόλτα όλη την Ευρώπη, κάποια έφταναν μέχρι και την Αθήνα από το 1930-1962, δεν είχαν ωστόσο τίποτα από την παροιμιώδη αίγλη του πρώτου. Ένας άμεσος απόγονος του αυθεντικού Οριάν Εξπρές είχε επιβιώσει και εκτελούσε ένα μικρότερο δρομολόγιο, μόνο που είχε καταντήσει σωστό ερείπιο και ήταν πάντα τίγκα στον κόσμο, καθώς είχε γίνει ιδιαιτέρως φτηνό το εισιτήριό του. «Περιπλανώμενη καλύβα» το χαρακτήρισε θαρραλέος δημοσιογράφος που είχε δοκιμάσει να ταξιδέψει με την πραγματική Ταχεία της Ανατολής. Ή ό,τι είχε απομείνει από δαύτη τέλος πάντων.
Σήμερα λειτουργεί ακόμα το Venice-Simplon Orient Express, που κλείνει το μάτι στην πολυτέλεια του παλιού, και με το κατάλληλο αντίτιμο μπορείς ακόμα να ταξιδέψεις σε ένα αυθεντικό και αναπαλαιωμένο βαγκόν-λι της Compagnie Internationale des Wagons-Lits. Οι απόπειρες πάντως να διατηρήσουν οι επίγονοι τα μεγαλεία του Οριάν Εξπρές ήταν σωστές παρωδίες.

Και το να ντύνουν τους σερβιτόρους με ρετρό στολές των τελών του 19ου αιώνα ή να σκηνοθετούν μυστήρια με εγκλήματα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού δεν βοήθησαν καθόλου τη φήμη τους. Οι σύγχρονες αναβιώσεις της Ταχείας της Ανατολής δεν είναι παρά ματαιότητες, καθώς οι εποχές έχουν παρέλθει.
Εποχές όπου βασιλιάδες και κακούργοι, μεγιστάνες και πρόσφυγες, κυνηγοί άγριων ζώων και λαθρέμποροι, πριμαντόνες και ζιγκολό συναντιόνταν εντός του, σε ένα τρένο που κλείνονταν από συμφωνίες εκατομμυρίων μέχρι και διακρατικές συνθήκες. Εκεί που κατάσκοποι, διπλωμάτες, ακόμα και επαναστάτες, ενορχήστρωναν τα μυστικά σχέδια που θα τους απαθανάτιζαν στην Ιστορία σε κάποιο βαγκόν-λι του Οριάν Εξπρές.
Του μυθικού τρένου που ανάγκαζε τους αγρότες των ευρωπαϊκών χωρών να σταματούν τις δουλειές τους στα χωράφια για να θαυμάσουν τα απαστράπτοντα βαγόνια και τα υπεροπτικά πρόσωπα πίσω από τα παράθυρά τους. Ήταν εξάλλου ο βασιλιάς των τρένων, αλλά και το τρένο των βασιλιάδων…

Newsbeast