Δέκα αγκάθια στα πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΧΡΙΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ*

 Δεν είναι βέβαιο πότε ακριβώς θα γίνουν οι εκλογές. Όλοι οι κυβερνητικοί σχεδιασμοί βρίσκονται στον αέρα, οι πολιτικές και άλλες εκκρεμότητες αυξάνονται αντί να μειώνονται, ενώ δεν έχει κριθεί οριστικά το αν είναι ή όχι δυνατή η εκλογή Προέδρου από την παρούσα Βουλή, παρ’ ότι η αδυναμία της κυβέρνησης να συγκεντρώσει την ψήφο 180 βουλευτών είναι για την ώρα προφανής.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η χώρα ζει μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, αφού η συγκυβέρνηση Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ – τόσο πριν από τον ανασχηματισμό όσο και, κυρίως, ύστερα απ’ αυτόν – κινείται σε προεκλογικό τέμπο.

Εν τω μεταξύ οι εκκρεμότητες που αυτή η κυβέρνηση έχει να διαχειριστεί, αυξάνονται και πληθύνονται, καθώς άγνωστη παραμένει η κατάληξη πολλών και σοβαρών θεμάτων, των οποίων η διαχείριση σχεδόν απαγορεύει τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών από την πλευρά των δανειστών, όπως άλλωστε επισημαίνουμε εδώ και πολλούς μήνες, αφότου άρχισε η εκλογολογία, ενώ και η κυβέρνηση προσφάτως αναγκάστηκε να διοχετεύσει στα ΜΜΕ ότι έχει τεθεί φραγμός εκ μέρους της Άνγκελα Μέρκελ.
Ποιες είναι αυτές οι εκκρεμότητες;
♦ Ο νέος νόμος για το ασφαλιστικό, ο οποίος θα επιδεινώσει τη θέση τόσο των σημερινών συνταξιούχων όσο και εκείνων που πρόκειται τα επόμενα χρόνια να βγουν στη σύνταξη. Είναι η πιο δύσκολη από τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης και ενδέχεται, εκτός από κοινωνική κατακραυγή, να προκαλέσει και κοινωνική κρίση.
♦ Τα τεστ αντοχής των τραπεζών και οι νέες κεφαλαιακές ανάγκες που θα εκτιμηθεί ότι έχουν, αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι το ύψος των επισφαλών δανείων και το μοντέλο με το οποίο θα αντιμετωπιστούν. Οι επίσημες ανακοινώσεις αναμένονται στο τέλος Οκτωβρίου ή αρχές Νοεμβρίου.
♦ Η νέα συμφωνία για την αναδιάρθρωση (ρύθμιση του τρόπου εξυπηρέτησης) του ελληνικού δημόσιου χρέους, η οποία δεν προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός του 2014 και αναμένεται αρχές ή και άνοιξη του 2015.
♦ Το νέο (τρίτο) μνημόνιο, το οποίο, όπως και αν ονομαστεί, θα συνοδεύσει τις αποφάσεις των δανειστών για την αναδιάρθρωση του χρέους και θα καθορίσει την πορεία της χώρας τα επόμενα χρόνια.
Όπως μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας, το πολιτικό τοπίο είναι εξαιρετικά θολό και κάθε πρόβλεψη παρακινδυνευμένη. Ωστόσο το ενδεχόμενο εκλογών είτε το φθινόπωρο του 2014 είτε την άνοιξη του 2015 παραμένει πάντα ανοιχτό. Δεδομένου ότι, από τις ευρωεκλογές και ύστερα, το φαβορί για την εκλογική νίκη είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, στην πλατεία Κουμουνδούρου ο πονοκέφαλος για το τι θα παραλάβει αν κληθεί να κυβερνήσει τους επόμενους μήνες είναι έντονος. Διόλου τυχαία, η επιχειρηματολογία περί «καμένης γης» έχει κλιμακωθεί τους τελευταίους μήνες.
Ας δούμε λοιπόν κι εμείς συνοπτικά τα σημαντικότερα από τα προβλήματα που θα κληρονομήσει από τους προκατόχους της μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ αν αναλάβει την εξουσία τους επόμενους μήνες...

συνέχεια
Αβεβαιότητα
Η αβεβαιότητα που επικρατεί στα θέματα τα οποία προαναφέραμε, δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα, όπως:
♦ Θα βρεθεί ο ΣΥΡΙΖΑ μπροστά σε ένα μνημόνιο ήδη υπογεγραμμένο από την κυβέρνηση Σαμαρά ή θα κληθεί ο ίδιος να διαπραγματευθεί για το στάτους της χώρας τα επόμενα χρόνια;
♦ Θα βρεθεί μπροστά σε μια ήδη διαμορφωμένη κατάσταση στο τραπεζικό τοπίο ή θα έχει την ευκαιρία να το καθορίσει ο ίδιος;
Τα ερωτήματα είναι πολλά, όσα και οι αβεβαιότητες. Όμως, σε κάθε περίπτωση, ο ΣΥΡΙΖΑ, εφόσον κυβερνήσει σε σύντομο χρονικό ορίζοντα, θα βρει μπροστά του μια Ελλάδα η οποία σταδιακά χάνει όλο και περισσότερα από τα χαρακτηριστικά που ορίζουν μια συντεταγμένη και αυτεξούσια χώρα, καθώς και μια οικονομική και κοινωνική καταστροφή. Ας δούμε ποια θα είναι τα σημαντικότερα αγκάθια που θα κληθεί να αντιμετωπίσει.
1 Ανεργία    
Το 27% (και 53% για τους νέους) είναι τρομακτικό ποσοστό. Η πτώχευση εκατοντάδων χιλιάδων μικρών επιχειρήσεων δεν είναι αναστρέψιμη, συνεπώς μόνο με μια νέα εκκίνηση της οικονομίας θα μπορούσε να αρχίσει η αντίστροφη πορεία μείωσης της ανεργίας. Το μέχρι σήμερα μοντέλο γύρω από το οποίο κινείται η πολιτική της κυβέρνησης Σαμαρά – κληρονομημένο από την παλαιότερη τακτική άλλων κυβερνήσεων – εξαντλείται στην ολιγόμηνη ανακύκλωση ανέργων σε επιδοτούμενες θέσεις εργασίας.
Στην πραγματικότητα, μια βιώσιμη αντιμετώπιση απαιτεί ένα κύμα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, ωστόσο οι μέχρι τώρα σχεδιασμοί κυβέρνησης και δανειστών εξαντλούνται στην επιδότηση ευκαιριακών μικροεπιχειρήσεων στον τομέα των υπηρεσιών και στο περίφημο αναπτυξιακό ταμείο, το οποίο προς το παρόν στερείται σοβαρών πόρων και επιπλέον σχεδιάζεται κατά τρόπο ώστε να ελέγχεται κατά βάση από τους δανειστές. Έτσι εγείρονται πρόωρα και ερωτήματα για τις επιλογές χρηματοδότησης που θα πρυτανεύσουν.
2 Επενδύσεις    
Αφού είναι βέβαιο ότι η χώρα χρειάζεται κύμα επενδύσεων, το ερώτημα είναι αν θα υπάρξει ανάσχεση στη διαρκώς καθοδική τάση των δημόσιων επενδύσεων, αλλά και αν θα υπάρξουν κίνητρα προς ιδιώτες για να επενδύσουν σε παραγωγικούς τομείς ώστε να ξεφύγει η χώρα από τη μέγγενη των ευκαιριακών αεριτζήδων, οι οποίοι αποσκοπούν σε σύντομα και μεγάλα κέρδη για να γίνουν ύστερα… καπνός.
Για τις δημόσιες επενδύσεις το ερώτημα είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα εμφανίσει ένα αξιόπιστο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης ή θα χρηματοδοτήσει – και αυτός – παρασιτικές οικονομικές δραστηριότητες χωρίς πραγματικό αντίκρισμα στην αναδόμηση του παραγωγικού ιστού. Για τις ιδιωτικές το ερώτημα είναι πώς – με ποιο νομοθετικό πλαίσιο και ποια κίνητρα – θα γίνει εφικτή η ενίσχυση πραγματικών επενδυτών και η αποθάρρυνση των αεριτζήδων.
Μια εξ ίσου σοβαρή παράμετρος στο κεφάλαιο των επενδύσεων αφορά τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής ισορροπίας, καθώς από τα μεταλλεία και τον τουρισμό έως τα δάση, τους αιγιαλούς, την οικοδόμηση και τις άλλες χρήσεις γης η κυβέρνηση Σαμαρά έχει προλάβει να δημιουργήσει ένα εφιαλτικό χάος που προϊδεάζει για ανάπτυξη τριτοκοσμικού χαρακτήρα.
3 Φορολογικό σύστημα    
Το ελληνικό φορολογικό χάος, οι τρομακτικές δυσλειτουργίες και οι ενσωματωμένες σε αυτό χρόνιες αδικίες υποτίθεται ότι ήταν βασική προτεραιότητα ακόμη και της τρόικας από τότε που πάτησε το πόδι της στην Ελλάδα.
Ύστερα από δεκάδες φορολογικούς νόμους και ρυθμίσεις, το χάος είναι εντονότερο, οι αδικίες ακόμη μεγαλύτερες και το σύστημα από τη μια αφαιμάσσει και καταληστεύει τα νοικοκυριά και από την άλλη δημιουργεί δυσμενές περιβάλλον για όσους θα ήθελαν να επενδύσουν σοβαρά. Η παροιμιώδης φορολογική πολυνομία διατηρεί ορθάνοικτα τα παράθυρα για τους φοροκλέπτες και παράλληλα δημιουργεί συνθήκες πλήρους ανασφάλειας τόσο για τους συνεπείς φορολογούμενους όσο και για τους – όσους έχουν απομείνει – υγιείς επιχειρηματίες.
Πέρα από το αίτημα για φορολογική δικαιοσύνη, η εκ βάθρων αναμόρφωση της φορολογίας συνδέεται άμεσα τόσο με την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις όσο και με την πάταξη της ενδημικής διαφθοράς.
4 Διαφθορά    
 Η επισήμανση των φαινομένων διαφθοράς τα τελευταία χρόνια έχει, δυστυχώς, μόνο πολιτική χρήση: διεφθαρμένος είναι όποιος διαφωνεί με την κυβέρνηση. Κατά τα λοιπά, το μαύρο χρήμα οργιάζει, ενώ η διαδικασία των ιδιωτικοποιήσεων αρχίζει ήδη να βγάζει τα πρώτα απόνερα, καθώς είναι εξαιρετικά έντονες οι αμφισβητήσεις για μεγάλες κυβερνητικές «δουλειές».
Από το πολιτικό χρήμα έως τους μικρούς επαγγελματίες και από τους μονίμως ευνοούμενους μεγάλους επιχειρηματίες έως τη λειτουργία των δικαστικών και διωκτικών αρχών και των παρωχημένων, απαξιωμένων και διαλυμένων κρατικών θεσμών, τη διεφθαρμένη γραφειοκρατία και τους αιώνιους φοροκλέφτες η χώρα έχει ανάγκη από μια πραγματική θεσμική επανίδρυση. Αν θέλει να συνεχίσει να λέγεται χώρα – και μάλιστα ευρωπαϊκή.
5 Δημόσια περιουσία 
  Η υπό εξέλιξη πλήρης ιδιωτικοποίηση δημόσιων πόρων, αγαθών και επιχειρήσεων κάνει τις περιόδους Μητσοτάκη και Σημίτη να ωχριούν. Πρόκειται για ένα απίστευτο ξεπούλημα «μπιρ παρά», το οποίο συμβαίνει όχι μόνο χωρίς δημοσιονομικό όφελος, αλλά και, σε κάποιες περιπτώσεις, με αποτέλεσμα τη βλάβη των οικονομικών συμφερόντων του κράτους, με συνέπεια ήδη αυτή η διαδικασία να προσλαμβάνει χαρακτηριστικά σκανδάλου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πει κατ’ επανάληψη ότι δεν θα αναγνωρίσει τετελεσμένα. Όμως ένα μέρος των ιδιωτικοποιήσεων θα πέσει μέσα στην κυβερνητική του θητεία – με επίκεντρο μάλιστα την ενέργεια: ΔΕΗ και ΔΕΠΑ. Πώς θα αντιμετωπίσει την ευρωπαϊκή πίεση; Πώς θα ανακτήσει αυτά που θεωρεί ότι συνιστούν σκανδαλώδες ξεπούλημα; Πώς θα χειριστεί τις τράπεζες, οι οποίες ανακεφαλαιώνονται με χρήματα του ελληνικού λαού και μάλιστα δανεικά;
6 Τράπεζες   
  Ειδικά στον τομέα των τραπεζών, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μιλήσει για κρατικό πυλώνα. Είναι σε θέση να τον διασφαλίσει; Με ποιον οικονομικό και παραγωγικό στόχο; Αν οι εκλογές γίνουν το φθινόπωρο, ακόμη και η επόμενη ανακεφαλαίωση, αλλά και η μόνιμη ρύθμιση του θέματος των δανείων θα πέσει στην πλάτη του.
7 Ασφαλιστικό    
Τα ασφαλιστικά ταμεία καταρρέουν ύστερα από χρόνια κακοδιαχείριση, σκάνδαλα, καταλήστευση των αποθεματικών τους επί δεκαετίες, εξ αιτίας των χρεών επιχειρήσεων, αλλά και χτυπημένα από την άγρια κρίση, τη δραματική μείωση των εργαζομένων και τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών. Εν τω μεταξύ οι ιδιώτες βρίσκονται προ των πυλών του συστήματος, καθώς το μνημονιακό πρόγραμμα προβλέπει την ενεργό συμμετοχή τους σε αυτό.
Στην πραγματικότητα, το ασφαλιστικό σύστημα χρειάζεται – και αυτό – επαναθεμελίωση και, στον βαθμό που ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει στον κοινωνικό χαρακτήρα του, θα πρέπει να την αναλάβει.
8 Κοινωνικό κράτος
Η οικονομική και κοινωνική καταστροφή έχει όντως αρχίσει να προσλαμβάνει χαρακτηριστικά ανθρωπιστικής κρίσης, καθώς εκτός από το ασφαλιστικό σύστημα, σημάδια αποσύνθεσης αντιμετωπίζουν η παιδεία και η υγεία. Κανενός είδους παραγωγική ανασυγκρότηση δεν μπορεί να δρομολογηθεί χωρίς επανασχεδιασμό της παιδείας. Καμιά κοινωνική σταθερότητα και ποιότητα ζωής δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς υψηλού επιπέδου παροχή υγείας. Και οι δύο τομείς χρειάζονται άμεσες επενδύσεις και κρατική αρωγή.
9 Δημόσιος τομέας    
Επί δεκαετίες λείπει από το πολιτικό σύστημα μια ολοκληρωμένη θεωρία για το κράτος. Η τρέχουσα διαμάχη μεταξύ αντιμνημονιακών «κρατιστών» και μνημονιακών «αντικρατιστών» έχει εξαντλήσει τα όριά της και παράγει… τέρατα, ιδιαίτερα τώρα που το κράτος, στις διάφορες εκδοχές του, είτε ξεπουλιέται είτε χαρίζεται είτε κατεδαφίζεται. Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία και η επανίδρυση των θεσμών του είναι τα δύο επίπεδα από τα οποία αρχίζει όχι μόνο η συζήτηση για το κράτος, αλλά και κάθε απόπειρα ανασυγκρότησης ολόκληρης της χώρας.
10  Εξωτερική πολιτική    
Εδώ ίσως κρύβονται οι μεγαλύτερες παγίδες για μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Οι ισχυρές αντιθέσεις στο εσωτερικό του για μια σειρά από θέματα, αλλά και η κρισιμότητα μεγάλων θεμάτων, όπως το Κυπριακό, ο επεκτατισμός της Τουρκίας όπως εκδηλώνεται στο Αιγαίο και τη Θράκη, προδιαγράφουν ένα δύσκολο τοπίο.
Τα προβλήματα στην άμεση γειτονιά μας, αλλά και στη «μεγάλη σκακιέρα», διαρκώς αυξάνονται, αφού στη φλεγόμενη Μεσόγειο έχει προστεθεί η ουκρανική κρίση, η οποία εξελίσσεται σε νέο Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, ενώ το διαρκές μαρτύριο των Παλαιστινίων, η διάλυση του Ιράκ και η εξάπλωση του ισλαμιστικού φονταμενταλισμού εντείνουν τα προβλήματα στη Μέση Ανατολή.
Η ενεργειακή πολιτική και το μεταναστευτικό αποτελούν επίσης αντικείμενα που άπτονται της εξωτερικής πολιτικής και όσοι νομίζουν ότι τα προβλήματα του ΣΥΡΙΖΑ στο διπλωματικό επίπεδο είναι του επιπέδου της Σαμπιχά ή ότι μπορούν να αντιμετωπίζονται με την ίδια προχειρότητα κάνουν λάθος.
* Ο Σταύρος Χριστακόπουλος είναι διευθυντής σύνταξης στην εφημερίδα «Ποντίκι»