Οι διαπραγματεύσεις Μηλίων - Αθηναίων

Ο Θουκιδίδης

τού Χάρη Ναξάκη*

«Αθηναίοι: Κατά τη συζήτηση των ανθρωπίνων πραγμάτων το επιχείρημα του δικαίου αξία έχει όπου ίση υπάρχει δύναμη για την επιβολή του, όταν όμως αυτό δεν συμβαίνει οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους και ο αδύνατος παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του». Θουκυδίδης

Ο Θουκυδίδης στην Ξυγγραφή, βιβλίο 5ο, αφηγείται τις διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν το 416 π.Χ. μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων, όταν οι πρώτοι, υπό την απειλή των όπλων (βλέπε Grexit), ζήτησαν από τους δεύτερους, που είχαν μείνει ουδέτεροι στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, να ενταχθούν στην Αθηναϊκή Συμμαχία (βλέπε νέο Μνημόνιο).
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων οι διαπραγματευτές της Αθηναϊκής Συμμαχίας, Κλεομήδης και Τεισίας (βλέπε σήμερα θεσμοί) καθιστούν στους Μηλίους απολύτως σαφές ότι η συζήτηση που κάνουν δεν μπορεί να στηριχτεί στην έννοια του δικαίου αλλά στο συμφέρον του ισχυρού, την άνευ όρων δηλαδή ένταξή τους στην Αθηναϊκή Συμμαχία.
Οι αντιστοιχίες με τη σημερινή διαπραγμάτευση είναι σαφείς: ανταλλάξτε την παραμονή στο ευρώ με νέο Μνημόνιο και διαρκή λιτότητα.
Η επίκληση του δικαίου από τους Μηλίους ή η αντίστοιχη σήμερα αναφορά από την κυβέρνηση στο δίκαιο ως μέρος του διαφωτιστικού προτάγματος ή η αναφορά στην ισότητα μεταξύ εταίρων, στον ορθό λόγο ή στο «κοινό μας ευρωπαϊκό σπίτι», ήταν και είναι ένα αφελές διαπραγματευτικό χαρτί.
Διότι, όπως τονίζει ο Παν. Κονδύλης, η επίκληση της δικαιοσύνης, η πίστη στην υπερίσχυση των ηθικών κανόνων γεννά φρούδες ελπίδες διότι παραβλέπει ότι ένα από τα αληθινά πρόσωπα της ανθρώπινης φύσης, που φέρνει στην επιφάνεια ο πόλεμος (βλέπε σήμερα η οικονομική κρίση), είναι οι παλιοί δαίμονες της ύβρεως και της βούλησης για ισχύ, που ο πολιτισμός καλύπτει με έναν λεπτό υμένα.
Οι Μήλιοι στη συνέχεια απαντούν στους Αθηναίους ότι είναι καθήκον μας να αντισταθούμε γιατί τέτοια εντολή μάς έδωσε ο λαός για να μείνουμε ελεύθεροι -δες το επιχείρημα της ελληνικής κυβέρνησης για τις κόκκινες γραμμές της νωπής λαϊκής εντολής- και οι Αθηναίοι ανταπαντούν: Δεν χρειάζεται να φτάσετε στα έσχατα, αν σκεφτείτε φρόνιμα. Διότι δεν αγωνίζεστε περί αρετής εναντίον ίσων αντιπάλων, οπότε θα ήταν ντροπή να υποχωρήσετε, αλλά αγωνίζεστε για τη σωτηρία σας. Επομένως δεν πρέπει να αντισταθείτε σε πολύ ανωτέρους σας… Θέλουμε και χωρίς κόπο να σας εξουσιάζουμε και για το συμφέρον και των δύο να σωθείτε.
Απορημένοι οι Μήλιοι ρωτούν: Και πώς μπορεί να συμβεί να είναι ίδιον συμφέρον σε εμάς να γίνουμε δούλοι, όπως και σε εσάς να γίνετε κύριοί μας;
Για να τους απαντήσουν οι Αθηναίοι: «Επειδή εσείς θα έχετε τη δυνατότητα να υποταχθείτε πριν πάθετε τις πιο μεγάλες συμφορές (βλέπε Grexit) κι εμείς, αν δεν σας καταστρέψουμε, θα έχουμε κέρδος (δες αποπληρωμή του χρέους). Η φιλία σας -λένε με πολιτικό κυνισμό οι Αθηναίοι- είναι επιζήμια για μας διότι οι υπήκοοί σας θα έβλεπαν στη φιλία ένα σημάδι αδυναμίας μας. Προτιμούμε το μίσος σας γιατί είναι απόδειξη της δύναμής μας πάνω στους συμμάχους και τους υποτελείς μας».
Ο έντιμος συμβιβασμός που επιδιώκει σήμερα η κυβέρνηση δεν γίνεται δεκτός γιατί αμφισβητεί τον ηγεμόνα, εκλαμβάνεται ως αδυναμία του, ενθαρρύνοντας και άλλους να γίνουν στασιαστές.
Οι Μήλιοι ρίχνουν στη διαπραγμάτευση το τελευταίο τους χαρτί, την απειλή γενίκευσης του πολέμου, γιατί οι φίλοι τους οι Σπαρτιάτες θα προστρέξουν σε βοήθεια, για να πάρουν ως απάντηση από τους Αθηναίους: «Το συμφέρον σας βρίσκεται στην ασφάλεια, ενώ το δίκαιο και το έντιμο κατορθώνεται με κινδύνους τους οποίους οι Λακεδαιμόνιοι τις περισσότερες φορές ελάχιστα αποτολμούν… Γιατί να στείλουν στρατό σε ένα νησί την ώρα που εμείς είμαστε θαλασσοκράτορες;».
Η καταστροφή της Μήλου, παρατηρεί ο Κ. Παπαϊωάννου, «δείχνει σε ποιο βαθμό μηδενισμού είχε φτάσει η δίψα των Αθηναίων για την απόκτηση ισχύος».
Στα ανθρώπινα όμως την ύβριν τη διαδέχεται η νέμεσις, η τιμωρία της αλαζονείας.
Η αλαζονική υπερεκτίμηση της δύναμής τους οδήγησε τους Αθηναίους στην ήττα κατά τη Σικελική Εκστρατεία και στην οριστική διάλυση της ηγεμονίας τους.
Αργά ή γρήγορα η νέμεσις είτε λόγω αντίστασης των λαών είτε λόγω του ανταγωνισμού από άλλους επίδοξους υβριστές θα πέσει βαριά πάνω και στη γερμανική αλαζονεία.
Ισως λοιπόν στην παρούσα κατάσταση πρέπει να αναληφθεί το ρίσκο της ρήξης, η ελπιδοφόρα προοπτική της αντίστασης και της συνακόλουθης νεμέσεως για τις αλαζονικές ευρωπαϊκές ελίτ ή να γίνει αποδεκτός ο δυσμενής συσχετισμός δυνάμεων για το κίνημα και το πολιτικό προσωπικό της χώρας.
Αυτό σημαίνει άρνηση του λεγόμενου τίμιου συμβιβασμού (τρίτο Μνημόνιο), αποχώρηση της Αριστεράς από την εξουσία και προετοιμασία της για τις επόμενες μάχες.
Η εξουσία άλλωστε δεν είναι αυτοσκοπός.

*καθηγητής Οικονομικών στο ΤΕΙ Ηπείρου, συγγραφέας
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ