Τα ρωσικά μυστήρια του Αγίου Ορους

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ

Πολιτική και θρησκευτική ηγεσία της Ρωσίας προσέρχονται στα τέλη Μαΐου στο Αγιον Ορος για να παραστούν σε εκδηλώσεις για τα 1.000 χρόνια παρουσίας Ρώσων μοναχών στον Αθω, που όμως δεν θα γίνουν – τουλάχιστον επισήμως. Ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Κύριλλος και ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα πραγματοποιήσουν επίσημο προσκύνημα, με αφορμή την ιστορική για τη ρωσική ορθοδοξία χιλιετηρίδα, από το οποίο ωστόσο θα απουσιάσει, όχι τυχαία, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, πνευματικός ηγέτης της μοναστικής πολιτείας.
Ο Προκαθήμενος της Ρωσικής Εκκλησίας θα αφιχθεί με την ακολουθία του στις 26 Μαΐου και την επομένη θα μεταβεί στο Ορος από την Αθήνα. Θα τον συνοδεύει ο πρόεδρος Πούτιν και εκτός απροόπτου, ο Προκόπης Παυλόπουλος ή ο Αλέξης Τσίπρας, ή μπορεί και οι δύο. Με βάση τα όσα έχουν γίνει γνωστά, θα πραγματοποιηθεί η προβλεπόμενη από το αγιορείτικο τυπικό, για υψηλά πρόσωπα, υποδοχή από την Ιερά Κοινότητα στις Καρυές, με δοξολογία στο Πρωτάτο, κεράσματα και ανταλλαγές δώρων και πιθανότατα γεύμα. Στη συνέχεια οι δύο κορυφαίες προσωπικότητες της σημερινής Ρωσίας θα μεταβούν στην Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος, όπου εγκαταβιούν ρωσικής και ουκρανικής καταγωγής μοναχοί, για να εορτάσουν σε κλειστό κύκλο τη χιλιετηρίδα.
Γενικότερα, πάντως, εορταστικές εκδηλώσεις για τη χιλιετή ρωσική παρουσία στην Αθωνική Χερσόνησο δεν θα πραγματοποιηθούν και μάλιστα δεν θα είναι εκεί καν ο «οικοδεσπότης», Οικουμενικός Πατριάρχης, τον οποίο ο Αγιος Μόσχας «προσκάλεσε» με επιστολή να παρευρεθεί στο... σπίτι του. Οι Ρώσοι επεδίωξαν εξ αρχής να δώσουν διαστάσεις κορυφαίου θρησκευτικού και πολιτιστικού γεγονότος με εθνικές προεκτάσεις στην επέτειο, κάτι που στην πατρίδα τους το ανέδειξαν με πλήθος εορταστικών εκδηλώσεων στη Μόσχα, στην Αγία Πετρούπολη και σε όλες τις ανά την επικράτεια μητροπόλεις και επισκοπές.
Σε ό,τι αφορά όμως τον Αθω, όπου επίσης σχεδίαζαν μεγαλοπρεπείς τελετές, σε συνεργασία με τις αγιορείτικες αρχές, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως τα ήθελαν, μολονότι συγκροτήθηκαν επιτροπές και από τις δύο πλευρές, με σκοπό να προετοιμάσουν έναν λαμπρό εορτασμό στο «Περιβόλι της Παναγίας». Τι συνέβη όμως και αντί για τελετές τσαρικού μεγαλείου και βυζαντινής μεγαλοπρέπειας, το πανίσχυρο δίδυμο της Ρωσίας μεταβαίνει στον Αθω για ένα απλό προσκύνημα και κάποιες προσευχές σ’ ένα μοναστήρι-μήτρα του «ρωσικού μοναχισμού», το οποίο κινδυνεύουν να χάσουν από τους εχθρούς Ουκρανούς;
Το πράγμα ξεκίνησε στραβά από την αρχή. Η ρωσική πλευρά είχε κατά νουν έναν...
 
 συνέχεια
...εορτασμό παναγιορειτικού χαρακτήρα, με εκδηλώσεις όχι μόνο στο «ρωσικό» μοναστήρι αλλά και στις Καρυές, και ίσως σε κάποιες σκήτες (Αγίου Ανδρέα, Προφήτη Ηλία) που παλαιότερα εγκαταβίωσαν Ρώσοι μοναχοί. Με αυτό τον τρόπο εκτιμούσε ότι θα αποδοθούν οι δέουσες τιμές στον «ρωσικό μοναχισμό» στον «ρωσικό Αθω…». Μόνο που ούτε το Φανάρι, στο οποίο υπάγεται το Αγιον Ορος, ούτε η Ιερά Κοινότητα έδειξαν διάθεση να υιοθετήσουν τα περί «ρωσικού μοναχισμού» και «ρωσικού Αθω», θεωρώντας ότι τέτοιες θεωρίες καλλιεργούνται εντέχνως στη ρωσική συλλογική εθνικοθρησκευτική συνείδηση.
Μάλιστα, πηγές στο Φανάρι και στις Καρυές τόνιζαν με έμφαση ότι «δεν υπάρχει ρωσικός μοναχισμός σε ρωσικό Αθω, υπήρξαν και υπάρχουν Ρώσοι μοναχοί στον αγιορείτικο μοναχισμό, στον ελληνικό Αθω». Κάποιοι άλλοι παρέπεμπαν στην ιστορία υπενθυμίζοντας τη διπλωματική «μάχη» της Ρωσίας στη σύνοδο των πρεσβευτών στις 29 Ιουλίου του 1913 στο Λονδίνο, για να μην κατοχυρωθεί στην ελληνική επικράτεια το Αγιον Ορος και να παραμείνει «αυτόνομο, ανεξάρτητο και ουδέτερο».
Και αν οι προσπάθειες να μείνει στην άκρη, τουλάχιστον για τους εορτασμούς, η ιστορική καχυποψία, φύτρωσαν άλλα και μάλιστα μεγάλα αγκάθια στη διαδρομή από τη Μόσχα στις Καρυές μέσω Φαναρίου. Οι δύο πλευρές έθεσαν μέσω των επιτροπών που συγκρότησαν για τον εορτασμό διεκδικήσεις, σε ένα ιδιότυπο «βυζαντινό παζάρι», και δεν έχαναν την ευκαιρία να «πυροβολεί» η μία την άλλη. Ετσι, ενώ υποτίθεται ότι συζητούνταν σε «αδελφικό κλίμα» οι προετοιμασίες για τις γιορτές, ο επικεφαλής της ρωσικής επιτροπής και «υπουργός Εξωτερικών» του Πατριαρχείου Μόσχας, μητροπολίτης Ιλαρίων, εξαπέλυε βολές εναντίον του Φαναρίου ότι προβάλλει εμπόδια στην εγκαταβίωση περισσότερων συμπατριωτών του μοναχών στον Αθω. Το γεγονός προκάλεσε την αντίδραση του κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος έκανε λόγο για «επιχείρηση ιδιότυπης «αυτονόμησης» του Αγίου Ορους και αλλοίωσης του χαρακτήρα του μέσα από την αθρόα προσέλευση αλλοδαπών μοναχών, ζητώντας από την Ιερά Κοινότητα να μπει πλαφόν στους αλλοδαπούς επί του συνόλου των εγκαταβιούντων.
Το «μενού» των ανταλλαγμάτων για τους εορτασμούς ήταν πλούσιο και για τις δύο πλευρές. Οι Αγιορείτες και μαζί το Φανάρι έβαλαν στο τραπέζι την επιστροφή μετοχίων της μοναστικής πολιτείας στη Ρωσία, με πρώτο και σημαντικότερο αυτό στην «Κόκκινη Πλατεία», καθώς επίσης και χρυσόβουλων, εικόνων και χειρογράφων, ενώ οι Ρώσοι ζητούσαν να τους επιστραφεί το κτίριο του παλαιού ρωσικού νοσοκομείου στη Θεσσαλονίκη, καθώς επίσης και οι σκήτες του Αγίου Ανδρέα και του Προφήτη Ηλία στον Αθω.
Αμετακίνητες οι δύο πλευρές
Καθώς και οι δύο πλευρές παρέμειναν αμετακίνητες στην ατζέντα τους, οι συζητήσεις βάλτωσαν και καμία συμφωνία για πανηγυρικούς εορτασμούς δεν υπήρξε. Για να σωθούν έστω τα προσχήματα, συμφωνήθηκε να γίνει ένα ταυτόχρονο προσκύνημα του Πατριάρχη Κυρίλλου και του Πούτιν στο Ορος και αυτό όχι χωρίς αμοιβαίες «βολές».
Βαρθολομαίος και Κύριλλος συζήτησαν το θέμα των εορτασμών σε συνάντηση που είχαν στην Ελβετία, στο περιθώριο της προσυνοδικής για την Πανορθόδοξο, που θα γίνει τον Ιούνιο στην Κρήτη. Εκεί, όπως αναφέρουν καλά ενημερωμένες πηγές, ο Πατριάρχης Μόσχας ζήτησε από τον κ. Βαρθολομαίο να συλλειτουργήσουν στα τέλη Μαΐου από κοινού στο Αγιον Ορος, ώστε να δοθεί αίγλη και περισσότερη λάμψη στη συγκεκριμένη επέτειο.
Ούτε όμως σε αυτό βρέθηκε χρυσή τομή και έτσι ο κ. Βαρθολομαίος δεν θα μεταβεί στις Καρυές για να «νομιμοποιήσει» με την παρουσία του τη ρωσική πρωτοβουλία. Η Ιερά Κοινότητα πάντως απέστειλε πριν από λίγες ημέρες επιστολή στον Ρώσο πατριάρχη με την οποία τον ευχαριστεί για την επικείμενη έλευσή του, υπογραμμίζοντας πως το προσκύνημά του θα αποτελέσει αφορμή να συνεχιστούν οι διαβουλεύσεις των επιτροπών για τους εορτασμούς που δεν έχουν συμφωνηθεί!
Τα υπόλοιπα αναμένεται να εξελιχθούν στην πράξη, με την άνοδο των Κυρίλλου και Πούτιν στον Αθω, που θα εξελιχθεί –ούτως ή άλλως– στο γεγονός εκείνων των ημερών, εντός και εκτός Ελλάδας.
kathimerini.gr