«Βουτιά» στις ατέλειες του ευρώ

 

Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς υποστηρίζει ότι πίσω από την αδυναμία του ευρώ υπάρχουν λανθασμένες ιδέες και πεποιθήσεις των ιδρυτών της ευρωζώνης για τη λειτουργία των οικονομιών και πιο συγκεκριμένα η ακλόνητη πίστη τους στις αγορές.

Μπάμπης Μιχάλης

Αγρια κριτική στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, τις παρωχημένες νεοφιλελεύθερες πεποιθήσεις που συνεχίζουν να ανθούν και να κατευθύνουν τα κέντρα αποφάσεων, αλλά και τις πολιτικές ελίτ που αντιπαθούν κάθε δημοκρατική λογοδοσία ασκεί ο Τζόζεφ Στίγκλιτς. 

Στο νέο του βιβλίο «The Euro and its Threat to the Future of Europe» (Το Ευρώ και η Απειλή του για το Μέλλον της Ευρώπης) που κυκλοφορεί σήμερα, ο νομπελίστας οικονομολόγος προειδοποιεί ότι «η Ευρώπη, η πηγή του Διαφωτισμού και γενέτειρα της σύγχρονης επιστήμης, βρίσκεται σε κρίση, σε μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής στασιμότητας». Αν το ευρώ δεν αναθεωρηθεί, λέει, τότε η Γηραιά Ηπειρος κινδυνεύει να καταδικαστεί σε δεκαετίες χαμένων ονείρων. 
Σε απόσπασμα του βιβλίου που προδημοσίευσε ο βρετανικός «Guardian», ο Στίγκλιτς μιλά για τη χαμένη γενιά των σημερινών νέων της Ε.Ε., τονίζοντας ότι ένας στους πέντε σήμερα είναι άνεργος και ότι ο ένας στους δύο που ψάχνουν για δουλειά δεν βρίσκει.
«Οι στεγνές στατιστικές της νεανικής ανεργίας», σημειώνει χαρακτηριστικά, «εμπεριέχουν τα ανεκπλήρωτα όνειρα και φιλοδοξίες εκατομμυρίων νέων της Ευρώπης, αρκετοί εκ των οποίων δούλεψαν και σπούδασαν σκληρά. Οι στατιστικές μιλούν ακόμη για οικογένειες που χωρίζουν -καθώς όσοι μπορούν μεταναστεύουν για να βρουν δουλειά ενώ προοιωνίζονται ένα ευρωπαϊκό μέλλον με μικρότερη ανάπτυξη και χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο». 
O Στίγκλιτς υποστηρίζει πως μία από τις βασικές αιτίες στις οποίες οφείλονται τα σημερινά βάσανα της Ευρώπης είναι η δημιουργία κοινού νομίσματος χωρίς την αντίστοιχη συγκρότηση θεσμών που να επιτρέπουν την αποτελεσματική λειτουργία της πολυμορφίας της ηπείρου.
Τονίζει ότι το ευρώ απέτυχε και στους δύο βασικούς στόχους που έβαλαν οι υποστηριχτές του: την οικονομική ευημερία και την πολιτική ολοκλήρωση:

«Και οι δύο στόχοι είναι σήμερα μακρύτερα απ' ό,τι ήταν πριν τη δημιουργία της ευρωζώνης [...] παλιά στερεότυπα αναβιώνουν καθώς η Βόρεια Ευρώπη κατηγορεί τον Νότο ως τεμπέλη και αναξιόπιστο, ενώ από την άλλη εγείρονται ξανά μνήμες της γερμανικής συμπεριφοράς στους δύο παγκόσμιους πολέμους». 

Ο Αμερικανός οικονομολόγος παρατηρεί ότι η ευρωζώνη είχε ψεγάδια από τη γέννησή της: «Υπεύθυνη για τις φτωχές επιδόσεις και τις πολλαπλές κρίσεις της ευρωζώνης είναι η δομή της - οι κανόνες, οι νόμοι και οι θεσμοί που την κυβερνούν».
Παρατηρεί ότι παρότι η ποικιλομορφία της Ευρώπης είναι η ισχύς της, η λειτουργία του ευρώ με αυτή δεν είναι εύκολη.
Ενα ενιαίο νόμισμα, όπως γράφει, εμπεριέχει τη σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία μεταξύ των χωρών και το κοινό επιτόκιο.
Ακόμη και αν αυτά τα δύο έχουν υιοθετηθεί έτσι ώστε να αντικατοπτρίζουν τις συνθήκες στην πλειονότητα των χωρών-μελών, λόγω της πολυμορφίας της ευρωζώνης, υπάρχει η ανάγκη μιας σειράς θεσμών που να μπορούν να στηρίζουν όσα έθνη δεν εξυπηρετούνται από τις πολιτικές που εφαρμόζονται.
Ομως η Ευρώπη απέτυχε να δημιουργήσει αυτούς τους θεσμούς. 
Και το χειρότερο είναι ότι η ευρωζώνη οικοδομήθηκε πάνω σε κάποια πιστεύω για το τι είναι αναγκαίο για την οικονομική επιτυχία.
Για παράδειγμα αναφέρει την πεποίθηση ότι η κεντρική τράπεζα του ευρώ θα πρέπει να εστιάζει μόνο στον πληθωρισμό, εν αντιθέσει με την αμερικανική Fed, που περιλαμβάνει στους στόχους της και την ανεργία, και την ανάπτυξη και την οικονομική σταθερότητα.
«Δεν είναι μόνο ότι η ευρωζώνη δεν δομήθηκε προκειμένου να διευκολύνει την οικονομική πολυμορφία της Ευρώπης, είναι και ότι η δομή της, οι κανόνες και η νομοθεσία της δεν σχεδιάστηκαν για την προώθηση της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της σταθερότητας», τονίζει χαρακτηριστικά. 
Υποστηρίζει μάλιστα ότι πίσω από αυτή την αδυναμία υποκρύπτονται λανθασμένες ιδέες και πεποιθήσεις των ιδρυτών της ευρωζώνης για τη λειτουργία της οικονομίας και πιο συγκεκριμένα η ακλόνητη πίστη τους στις αγορές, που κάποιες φορές αναφέρεται ως φονταμενταλισμός των αγορών και κάποιες άλλες ως νεοφιλελευθερισμός.
Οι ιδέες αυτές θεωρούν ότι η κυβέρνηση υποχρεούται να διασφαλίζει χαμηλό και σταθερό πληθωρισμό ενώ οι αγορές αναλαμβάνουν την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία του συνόλου.
Παρότι αυτές οι πεποιθήσεις αποδείχθηκαν αναξιόπιστες μετά την παγκόσμια κρίση του 2008-09 συνεχίζουν να ανθούν σήμερα στην κυρίαρχη δύναμη της ευρωζώνης Γερμανία.
Και αυτό συμβαίνει παρότι ανάλογες ιδέες που προώθησαν ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα οδήγησαν την Αφρική σε μια χαμένη 25ετία, τη Λατινική Αμερική σε μια χαμένη δεκαετία, την Αν. Ευρώπη και την πρώην Σοβιετική Ενωση σε μια μετάβαση από τον κομμουνισμό στην οικονομία της αγοράς, για την οποία το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι ήταν απογοήτευση. 
Παρ' όλα αυτά η Γερμανία θεωρεί σήμερα την οικονομία της επιτυχημένη και προβάλλεται ως παράδειγμα για το τι θα πρέπει να κάνουν και οι άλλες χώρες της ευρωζώνης.
Κι όμως, από το 2007 ο μέσο όρος της ετήσιας οικονομικής της ανάπτυξης ήταν μόλις 0,8% ενώ οι μεταρρυθμίσεις που ακολούθησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 οδήγησαν σε στασιμότητα των πραγματικών μισθών, μεγέθυνση της φτώχειας και της ανισότητας.
Tο success story που πλασάρει σήμερα η Γερμανία ισχύει μόνο σε σχέση με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης και όχι τον υπόλοιπο κόσμο, σημειώνει ο Στίγκλιτς. 
Ο οικονομολόγος καυτηριάζει όμως και τους ηγέτες της ευρωζώνης που να κατηγορούν τα θύματα -χώρες σε ύφεση ή χώρες που παραπαίουν λόγω αποτελεσμάτων ενός δημοψηφίσματος.
Αυτό συμβαίνει επειδή δεν θέλουν να κατηγορούν εαυτούς και θεσμούς που δημιούργησαν και ελέγχουν όπως και επειδή αντιπαθούν τη δημοκρατική λογοδοσία.
Κατηγορώντας το θύμα όμως δεν λύνεις το πρόβλημα, τονίζει, υπογραμμίζοντας ότι στις περισσότερες περιπτώσεις που οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι κλήθηκαν να αποφασίσουν απέρριψαν το ευρώ, την Ε.Ε., το ευρωπαϊκό Σύνταγμα. 
efsyn.gr